10 najpiękniejszych matów w historii szachów

Szach-mat to najważniejszy element gry w szachy. Kończy partię, dając satysfakcję po długiej walce.

Niektóre maty mogą być również niezwykle piękne. Z samej definicji, szach-mat zakłada koordynację i współpracę naszych figur. Żadna pojedyncza figura nie jest w stanie dać mata samodzielnie. Nawet potężny hetman musi mieć wsparcie przynajmniej jednej innej figury ze swojej armii lub ewentualnie jakichś zdradzieckich figur przeciwnika, które blokują jego monarsze drogę ucieczki. Różne konfiguracje figur atakujących oraz broniących się mogą doprowadzić do tysiąca matowych kombinacji, z których niektóre zdarzają się na co dzień, a inne jeszcze nigdy nie pojawiły się na żadnej szachownicy.

W poniższym filmie przedstawiamy 10 najpiękniejszych matów w historii szachów. Jeżeli macie ochotę, zobaczcie je już teraz! Wszystkie maty przedstawione na nagraniu można również znaleźć w dalszej części artykułu. Zanim jednak przejdziecie do ich analizy, przeczytajcie jeszcze kilka przemyśleń na temat tego, co sprawia, że dany mat jest wyjątkowo piękny.

Co sprawia, że mat jest piękny? Oczywiście, dla każdego piękno może oznaczać coś innego, dlatego też niektóre maty, które w naszych oczach będą wydawać się piękne, dla innych wcale mogą takie nie być. Da się jednak wyróżnić kilka elementów, które dość często charakteryzują „piękne maty". Oto one:

• Ekonomia siły: Ogólnie rzecz biorąc, im mniej figur weźmie udział w matowaniu króla, tym lepiej. Zamatowanie przeciwnika, gdy mamy trzy hetmany przewagi może oczywiście świadczyć o naszej dominacji, ale niekoniecznie jest to piękne. Szach mat pojedynczym pionem? To dopiero coś wspaniałego!
• Różnorodność w ataku: Matowanie przeciwnika często wygląda lepiej wtedy, gdy bierze w nim udział większa liczba różnych figur. Czy jest ktoś, komu nie podoba się współpraca skoczka i gońca, które po kolei szachują króla, by w końcu dać mu mata?
• Poświęcenia: To, co dzieje się tuż przed matem jest często równie ważne, jak sam mat. Czy aby doprowadzić do mata zwycięzca musiał poświęcić hetmana, a może musiał oddać wcześniej wszystkie swoje lekkie figury? Niesamowite poświęcenia z pewnością dodają każdemu matowi urody.
• Wielowariantowość: Niektóre maty są forsowne i strona broniąca nie ma za bardzo wyboru co do wykonywanych przez siebie ruchów. Dużo ładniejsze są przypadki, gdy strona broniąca się może zareagować na różne sposoby, ale na końcu wszystkich wariantów i tak czeka ją nieuchronny mat.
• Ciche ruchy: Do większości spektakularnych matów dochodzi poprzez forsowne warianty, w których szachujemy króla przeciwnika. Niesamowite są jednak takie sytuacje, w których mata poprzedza cichy, spokojny ruch, który daj chwilę oddechu i pozwala się nacieszyć nadchodzącym za chwilę forsownym matem.
• Przystępność: Najlepszy jest taki mat, którego mógłby zagrać dosłownie każdy! Arcymistrzowie będą zapewne pod wrażeniem jego unikalności, ale nawet początkujący gracze powinni być w stanie zrozumieć zarówno samego mata, jak i ruchy, które do niego prowadzą. Szachy są dla wszystkich, a wybrane przez nas najlepsze maty są na to najlepszym dowodem.
• Rzadkość: Maty na ostatniej linii, szewczyki, a przede wszystkim maty Bieniowskiego są wspaniałe i każdy z nich może być bardzo ładny. Problem jednak w tym, że spotyka się je bardzo często. Najpiękniejsze maty spotykamy tylko od czasu do czasu, jeden raz na milion. Zamatowanie przeciwnika w taki sposób to marzenie każdego szachisty.

Poniżej możecie zobaczyć 10 najpiękniejszych matów w historii szachów. Jest to oczywiście subiektywny wybór autora artykułu, któremu pomagał zespół redakcyjny Chess.com. Każdy z poniższych matów spełnia jedno lub kilka wymienionych wyżej kryteriów, a cała dziesiątka przedstawia szeroki wachlarz pięknych motywów matowych.

Jeszcze jedna ważna kwestia: Wszystkie maty pochodzą z faktycznie rozegranych partii. W sztucznie ustawianych pozycjach często możemy podziwiać niesamowicie piękne kombinacje matowe – być może napiszę kiedyś na ten temat kolejny artykuł. Na razie jednak skupmy się na matach, które pojawiły się kiedyś na szachownicy w prawdziwej partii pomiędzy dwoma szachistami.

#10: Donisthorpe vs. Mundell, 1892

Zacznijmy od najstarszego mata na naszej liście. Jego autorem jest Donisthorpe i mat ten nie należy z pewnością do najbardziej skomplikowanych. Niesamowity jest jednak pierwszy ruch, który do niego prowadzi, jak również dwa różne maty, którymi może zakończyć się partia.

#9: Neugebauer vs. Degenkolbe, 1956

Kolejny równie piękny i równie nieskomplikowany mat autorstwa Neugebauera musiał zaskoczyć Degenkolbego, ponieważ całkowicie odwrócił losy partii. Tę ideę można też spotkać w kilku innych partiach, ale ten przykład jest najstarszy ze wszystkich, które znalazłem. Jeśli wiecie, że ktoś zagrał takiego mata wcześniej, koniecznie poinformujcie mnie o tym w komentarzu!

#8: Milman vs. Fang, 2005

Kolejny przykład to jedyny mat z XXI w. w naszym zestawieniu. Jego autorem jest IM Lev Milman, który znalazł zaskakujący i niepowtarzalny wariant prowadzący do mata, choć na początku trudno w to w ogóle uwierzyć. Czy czarny król naprawdę nie będzie miał dokąd uciec?!

#7: Bauer vs. Gollner, 1956

Wspaniały mat Bauera został opublikowany w wielu opracowaniach szachowych – i był ku temu bardzo dobry powód. Kombinacja jest nieskazitelnie piękna, a do mata prowadzi kilka pięknych wariantów.

#6: Kasparian vs. Manvelian, 1939

Genrikh Kasparian być może nigdy nie wspiął się na szczyt w zawodowych szachach, ale jego kompozycje szachowe są jednymi z najlepszych, jakie kiedykolwiek powstały. W poniższej partii wyczarował na szachownicy bardzo agresywną kombinację, kończącą się cichym ruchem, który kładzie kres oporowi ze strony przeciwnika.

#5: Vaccaroni vs. Mazocchi, 1891

Kombinację Vaccaroniego (partia odbyła się zaledwie rok wcześniej niż partia Donisthorpe'a) dałoby się może znaleźć podczas rozwiązywania zadań taktycznych, natomiast znalezienie jej podczas partii wydaje się być zadaniem niewykonalnym. Zagrana sekwencja ruchów spada na przeciwnika jak grom z jasnego nieba, a z chaosu na szachownicy wyłania się wyraźny mat.

#4: Popov vs. Novopashin, 1979

GM Magnus Carlsen wzorował się na tej kombinacji w dogrywce meczu o mistrzostwo świata w 2016 roku. Cóż można powiedzieć więcej?

#3: Engels vs. Cardoso

Trzy ostatnie wybrane przez nas maty są nieco trudniejsze. Mat Engelsa zasługuje na miejsce w pierwszej trójce, ponieważ do ostatecznego zwycięstwa prowadzi bardzo dużo wariantów. To niesamowite, na jak wiele sposobów można dać przeciwnikowi mata dzięki zagranej sekwencji ruchów. Co więcej, WSZYSTKIE maty są piękne, jedyne w swoim rodzaju oraz forsowne.

#2: Jung vs. Szabados, 1952

Mata nr 2 cechuje subtelność. Jung doprowadza przeciwnika do zugzwangu, choć dysponuje zaledwie gońcem przeciwko hetmanowi. Gdyby czarne nie musiały wykonywać ruchu, nie dałoby się wymusić wygranej—problem jednak w tym, że czarne muszą wykonać jakieś posunięcie i nawet pomimo ogromnej przewagi materiału, dosłownie każdy ich ruch prowadzi do katastrofy.

#1: Rossolimo vs. NN, 1944

Mat nr 1 w naszym zestawieniu łączy w sobie cechy kompleksowości z partii Engels vs. Cardoso z subtelnością, którą podziwialiśmy w pojedynku Jung vs. Szabados. Rossolimo poświęca kolejne figury, żeby zwabić króla przeciwnika w siatkę matową, która zostaje niespodziewanie zamknięta dzięki królowi białych oraz cichemu ruchowi wieży.

Tak więc, mamy to—10 niesamowitych matów! Co myślicie o naszym zestawieniu? Czy pominęliśmy jakieś niesamowite maty, które według Was powinny znaleźć się na powyższej liście? Podzielcie się swoimi propozycjami i opiniami w komentarzach. Mam nadzieję, że zapoznanie się ze wszystkimi powyższymi matami dało Wam choć odrobinę radości.