10 najważniejszych momentów w historii szachów
Prawdopodobnie nie ma drugiej tak ponadczasowej gry o tak globalnym zasięgu, jak szachy. W przeciwieństwie do większości innych gier i sportów, uprawianych przez miliony ludzi na całym świecie, szachy mają historię, liczoną w tysiącach lat.
I o ile szachy sporo zmieniły się od czasu ich powstania, o tyle podstawy gry pozostały te same na przestrzeni lat. Od początków królewskiej gry, rozwinęła się ona i obecnie stanowi pasję dla ludzi wszystkich kultur i w różnym wieku.
Przy nawet bardzo ostrożnych szacunkach, mówi się, że w szachy gra około pół miliarda osób, co sprawia, że stanowią one najpopularniejszą grę planszową na świecie.
W jaki sposób szachy zyskały tak dużą popularność? Przeanalizujmy historię szachów krok po kroku.
Przyjrzyjmy się 10 najważniejszym momentom w historii szachów. Napisz w komentarzu, który jest Twoim ulubionym.
- Narodziny szachów
- Poznaj szaloną królową
- Pierwszy turniej szachowy
- Mechaniczny Turek
- Figury Stauntona
- Szachowe zegary
- Pierwszy Mistrz Świata
- Fischer i Kasparow
- Komputery
- Era Magnusa
10. Narodziny szachów: ~600r.
Około 600r. naszej ery arabska gra szatrandż, powstała z hinduskiej czaturangi, stała się pierwszą grą, przypominającą szachy.
Szatrandż był rozgrywany na desce 8x8, a każda ze stron miała 16 bierek, podobnych do tych, które mamy w dzisiejszych szachach: żołnierz (pionek), koń (skoczek), słoń (słabszy goniec), rydwan (wieża), doradca (dużo słabszy hetman) oraz szach (król).
Partia kończyła się w momencie, kiedy następował mat lub kiedy wszystkie figury jednej strony (oprócz króla) zostały zbite.
9. Poznaj szaloną królową: ~1450r.
Idea szalonego hetmana została zaprezentowana w XV wieku.
Do połowy II tysiąclecia szachy zdążyły już się sporo zmienić w porównaniu do ich szatrandżowych korzeni. Pionki mogły wtedy już iść o dwa pola do przodu w swoim pierwszym ruchu, a znany obecnie wzór biało-czarnej szachownicy był już standardem.
Jednak dopiero w okolicach 1450 roku w szachach nastąpiła najbardziej radykalna zmiana: szalony hetman. W nadziei, że gra stanie się szybsza i ciekawsza, niektórzy gracze naginali zasady, pozwalając hetmanowi poruszać tak daleko, jak tylko jest to możliwe -- w każdym kierunku, po skosie, pionowo i poziomo -- łącząc w nim umiejętności gońca i wieży.
Było to w dużej sprzeczności z oryginalnymi zasadami, według których, hetman mógł poruszać się tylko o jedno pole po skosie. Ta zmiana była tak rewolucyjna, że Francuzi nazwali nową grę “ésches de la dame enragée," co znaczy tyle, co "gra rozwścieczonej damy" -- "szaloną królową" [angielskie słowo 'queen', czyli 'królowa', oznacza w szachach hetmana - przyp. red.].
8. Pierwszy turniej szachowy: 1575r.
Formalnie pierwszy turniej szachowy został zorganizowany w roku 1851. Właśnie wtedy rozegrano słynną "Nieśmiertelną partię"
Obecnie turnieje są integralną częścią szachów. Profesjonalni gracze zarabiają na życie na turniejach, a początkujący grają w lokalnych turniejach oraz w turniejach online dla zabawy i współzawodnictwa.
Jednak turnieje szachowe nie zawsze były czymś powszechnym. Pierwszy nieoficjalny turniej szachowy odbył się wtedy, gdy Włosi, Leonardo da Cutri i Paolo Boi przybyli do Madrytu na dwór Filipa II, aby zmierzyć się z Hiszpanami, Ruyem Lopezem oraz Alfonso Ceronem.
Ruy Lopez pokonał ich już w kilku wcześniejszych potyczkach i wydawało się, że Hiszpanie będą górą po tym, wyszli zwycięsko z dwóch pierwszych partii. Jednak potem Włosi wygrali trzy kolejne gry, zapewniając sobie triumf w pierwszym na turnieju szachowym w historii.
7. Mechaniczny Turek: 1770r.
W roku 1770 węgierski wynalazca, Wolfgang von Kempelen, zaprezentował światu Mechanicznego Turka, automatyczną, "grającą w szachy", maszynę, która zabawiała i zachwycała publiczność, pokonując silnych szachistów.
Początkowo Mechaniczny Turek von Kempelena miał za zadanie zabawiać austriacką cesarzową. Miał szafkę, po której otwarciu, można było zobaczyć szereg imponujących biegów i trybików, mających rzekomo za zadanie wspierać mechaniczny umysł szachowy.
W trakcie 84 lat Turek zachwycał publiczność w Europie i obu Amerykach, pokonując niemal wszystkich swoich przeciwników. Wśród pokonanych przez tajemniczą maszynę osób, byli m.in. Napoleon Bonaparte oraz Benjamin Franklin.
Oczywiście Mechaniczny Turek okazał się wielką mistyfikacją. Maszyna była kontrolowana przez ukrytego szachistę, który poruszał figurami za pomocą magnesów. Kilku silnych mistrzów ukrywało się w środku Turka na przestrzeni dekad. Pomimo tej sztuczki, Turek pomógł w popularyzacji szachów i był w pewnym sensie prekursorem pierwszych prawdziwych maszyn szachowych - komputerów.
6. Figury Stauntona: 1849r.
Howard Staunton - naprawdę silny gracz, który stał się twórcą szachowych figur.
Anglik Howard Staunton był bez wątpienia jednym z najsilniejszych szachistów świata w latach 1843 - 1851. Staunton, zapalony promotor szachów, opowiadał się za szczególnym stylem szachowych figur.
Oryginalnie zaprojektowane przez szachowego dziennikarza, Nathaniela Cooka, figury były przyjemne do gry dzięki temu, że były łatwe do odróżnienia, stabilne i ładnie zaprojektowane.
Przyjęło się nazywać te figury "Stauntonami". Ten styl figur obowiązuje do dziś w oficjalnych zawodach.
5. Szachowe zegary: 1861r.
Zdarzało się, że partie szachowe na początku XIX w. trwały nawet ponad 14 godzin! Nie było żadnych ograniczeń czasowych, a przegrywający gracz mógł próbować zmęczyć swojego przeciwnika, "myśląc" w nieskończoność.
W roku 1861 zaprezentowano pierwsze zegary szachowe, które używały klepsydr, z których każda odmierzała po 3 godziny. Potem wymyślono zegary (opatentowane w 1884r.), w których jedna strona uruchamiała się poprzez zatrzymanie drugiej strony.
Pierwsze elektroniczne zegary szachowe ujrzały światło dzienne nie wcześniej niż w roku 1964. Dokładniejsze zegary doprowadziły do skrócenia tempa gry, w tym do powstania tempa superbłyskawicznego, w którym każdy z graczy ma tylko minutę na wykonanie wszystkich ruchów!
I o ile na początku zegary szachowe były drogie i długo się je robiło, o tyle dziś można pobrać w pełni funkcjonalny darmowy zegar szachowy na swojego Androida czy iOSa w kilka sekund.
4. Pierwszy Mistrz Świata: 1886r.
Austriacko-amerykański szachista, Wilhelm Steinitz, został pierwszym oficjalnym Mistrzem Świata w szachach w roku 1886, kiedy to pokonał Johannesa Zukertorta w meczu o niekwestionowane mistrzostwo.
Jednak największym wkładem Steinitza w rozwój szachów, było jego zrozumienie strategii szachów. Przed Steinitzem szachy były grane w romantycznym, naiwnym i odważnym stylu, pełnym lekkomyślnych ataków.
W roku 1883, trzy lata przed meczem z Zukertortem, Steinitz odkrył bardziej pozycyjny styl gry w szachy, z koncentracją na strukturze pionków, aktywnej parze gońców oraz placówkach dla skoczków. Jego ataki poparte były starannym przygotowaniem.
I mimo że początkowo współcześni mu nazywali jego idee tchórzliwymi, to właśnie te idee zapewniły Steinitzowi miejsce w historii, jako "ojcu nowoczesnych szachów."
3. Fischer i Kasparow: 1972r. i 1985r.
Partia Bobby Fischer - Borys Spassky podczas meczu o mistrzostwo świata.
Bobby Fischer nauczył się grać w szachy w wieku 6 lat, a kiedy miał lat 11 "po prostu był już dobry," jak sam to określił. 6 miesięcy po piętnastych urodzinach, Fischer został Arcymistrzem. W tamtym momencie był najmłodszym Arcymistrzem w historii szachów.
Szczyt świetności Fischera przypadł na rok 1972, kiedy to pokonał Borysa Spassky'ego, a także przełamał radziecką hegemonię w szachach, zostając mistrzem świata. Ów mecz do dziś jest jednym z najsłynniejszych wydarzeń szachowych w historii.
Jednak trzy lata później Fischer zniknął z zawodowych szachów i życia publicznego. Pojawił się 20 lat później, aby pokonać Spassky'ego w meczu rewanżowym. Potem Fischer ponownie usunął się w cień, stroniąc od świata szachowego aż do swojej śmierci w 2008 roku. Umarł w wieku 64 lat - liczba jakże symboliczna dla szachistów.
Po tym, jak Fischer zniknął w roku 1975, szachom brakowało supergwiazdy, aż do momentu, kiedy 10 lat później na "scenie" pojawił się charyzmatyczny Garry Kasparow.
Kasparow został najmłodszym mistrzem świata w historii. Pokonując Anatolija Karpowa, miał 22 lata. Przez tyleż lat trwała również jego hegemonia w światowych szachach. Najwyższy ranking, jaki osiągnął, 2851, został pobity dopiero przez obecnego mistrza świata, Magnusa Carlsena w 2013 roku.
Kasparow cieszył się światową sławą i był twarzą naszej dyscypliny przez dziesięciolecia, aż w roku 2005 wycofał się z rywalizacji, koncentrując się na polityce i działalności charytatywnej.
Fischer i Kasparow są uważani przez większość świata szachowego za dwóch najsilniejszych i najsłynniejszych mistrzów świata wszech czasów.
2. Komputery górą: 1997r.
IBM zaszokował cały świat, pokonując po raz pierwszy mistrza świata, Garry'ego Kasparowa.
W roku 1989 firma komputerowa IBM zatrudniła sztab inżynierów z Carnegie Mellon, aby stworzyć komputer, zdolny do pokonania mistrza świata.
Owym mistrzem świata był Garry Kasparow, który powiedział "jeszcze wiele wody w rzece upłynie, zanim człowiek w swojej optymalnej formie, będzie niezdolny do pokonania najlepszego komputera."
I rzeczywiście, w 1989r. Kasparow pokonał komputer IBM o nazwie "Deep Thought" w 6-partiowym meczu. Kolejna wersja, "Deep Blue", także nie sprostała Kasparowowi w 1996 roku.
Jednak w rewanżu w 1997r., Deep Blue, który ówcześnie był w stanie ocenić 200 milionów pozycji w ciągu sekundy, pokonał Kasparowa wynikiem 3.5-2.5.
I choć Deep Blue stworzył historię, to dzisiejsze nowoczesne silniki szachowe, działające na zwykłych komputerach, z łatwością by go pokonały. Dzisiejsze silniki nie są, co prawda, w stanie policzyć tak wielu pozycji, jednak oceniają wydajniej i dokładniej.
Szachowe oprogramowania są dziś o wiele silniejsze od szachistów. Mistrz Świata, Magnus Carlsen, może pochwalić się rankingiem 2877, natomiast najlepszy program szachowy (obecnie Stockfish) już niebotycznym 3290.
1. Era Magnusa: 2013r.
Witamy w erze Magnusa Carlsena, szachowej supergwiazdy z Norwegii.
Magnus jest niewątpliwie jedną z największych postaci w historii szachów.
Jest najwyżej notowanym szachistą w dziejach. Został Arcymistrzem w wieku 13 lat. W roku 2013 Carlsen pokonał GM Viswanathana Ananda i został mistrzem świata. Do tego jest modelem.
Carlsen jest szachistą kompletnym, stosuje różne otwarcia, liczy warianty z chirurgiczną precyzją, ma niesamowite zrozumienie pozycyjne, niewyobrażalne wyczucie w końcówkach oraz niewytłumaczalną wręcz zdolność do obrony praktycznie każdej pozycji.
Czy wspomnieliśmy, że ma dopiero 23 lata? Carlsen jest w czołówce światowego rankingu od kiedy był jeszcze nastolatkiem i można śmiało obstawiać, że będzie dominował w szachach przez lata.
A jakie są Twoje ulubione momenty w historii szachów? Daj znać w komentarzu.
Więcej informacji o Historii Szachów:
