TK 2022, runda 3: Dzień remisów i imponująca gra w obronie Nakamury

W swojej pierwszej partii klasycznej przeciwko GM Alirezie Firouzji, GM Hikaru Nakamura musiał wspiąć się na wyżyny swojej gry obronnej, aby po 51 ruchach uratować remis. Pozostałe partie również zakończyły się podziałem punktów, co oznacza, że po trzeciej rundzie Turnieju Kandydatów 2022 na prowadzeniu nadal pozostają GM Fabiano Caruana oraz Ian Nepomniachtchi, którzy do tej pory zgromadzili na swoim koncie po 2 punkty.

Najbardziej prawdopodobnym wynikiem każdej pojedynczej partii szachów na najwyższym poziomie jest remis. Nie jest więc niczym niespodziewanym, że przynajmniej w jednym dniu padną same remisy. W Turnieju Kandydatów w 2013 roku (pierwszym turnieju w obecnym formacie w historii) były nawet trzy takie rundy. Nie ma się jednak czym przejmować: w edycjach 2014, 2016, 2018 i 2020-2021 taka sytuacja miała miejsce tylko w jednej rundzie.

Każda dzisiejsza remisowa partia miały zupełnie inny przebieg. W pojedynku Radjabova z Nepomniachtchim zawodnicy nie mieli ochoty na grę, natomiast partię Caruany z Dudą można nazwać "arcymistrzowskim remisem", w którym żaden z zawodników nie popełnił zauważalnego błędu.

GM Ding Liren nie wykorzystał dobrej okazji do odniesienia pierwszego zwycięstwa w turnieju, dlatego też musiał zadowolić się remisem z GM Richardem Rapportem, który już po raz drugi w turnieju zdołał uratował czarnymi przegraną pozycję. W partii Firouzji z Nakamurą, amerykański arcymistrz był zmuszony do ciągłej defensywy ze względu na imponujące przygotowanie młodego zawodnika. Nie mniej godne podziwu było utrzymanie przez Nakamurę pozycji w końcówce i doprowadzenie do remisu.

Radjabov-Nepomniachtchi ½-½

Po około półtorej godzinie od rozpoczęcia rundy pierwsza partia była już zakończona. We współczesnych szachach prawie niemożliwe jest wyeliminowanie okazjonalnych szybkich i nudnych remisów, a na pierwszą taką partię trzeba było czekać aż trzy rundy.

Radjabov, który w poprzedniej rundzie przegrał, a przed turniejem stracił aż 19 punktów ELO podczas turnieju Norway Chess w Norwegii, wydawał się być dziś zadowolony z szybkiego remisu - zdarza mu się to zresztą dość często. Od listopada 2017 roku, w swoich ostatnich 100 partiach klasycznych, Azerbejdżanin ma odsetek remisów na poziomie 80 procent.

Nepomniachtchi, który znajduje się na czele tabeli, również nie miał większych powodów do podejmowania ryzyka. Mimo to odszedł od swojego typowego repertuaru przeciwko partii katalońskiej i pobił białego piona już w czwartym ruchu, a następnie zagrał natychmiastowe 5...c5. Z kolei w zeszłorocznym meczu o mistrzostwo świata z GM Magnusem Carlsenem grał bardziej typowy wariant, odkładając ...dxc4 do ruchu nr 6.

W dzisiejszej partii i tak przez 16 ruchów mieliśmy do czynienia z teoretyczną rozgrywką, podczas której zawodnicy wymienili wszystkie lekkie figury i na szachownicy powstała całkowicie równa końcówka z dwiema wieżami. Zawodnicy potrzebowali jeszcze 10 ruchów, aby znaleźć odpowiedni moment na powtarzanie ruchów, po którym mogliby zakończyć partię. Tym sposobem Radjabov utrzymał przewagę (+1) nad Nepomniachtchim w bezpośrednich pojedynkach w partiach klasycznych.

Adnotacje - GM Rafael Leitao

Caruana-Duda ½-½

Caruana przystępował do trzeciej rundy ze świadomością, że nie przegrał jeszcze z GM Janem-Krzysztofem Dudą, podczas gdy on sam pokonał go trzykrotnie w sześciu partiach, wliczając w to ich ostatnie spotkanie w turnieju w Wijk aan Zee w 2022 roku, kiedy to Duda przegrał grając białymi.

Rok wcześniej w Wijk aan Zee Duda zagrał przeciwko Caruanie obronę rosyjską, natomiast dziś postawił na bardziej bojowy wariant Najdorfa w obronie sycylijskiej, który również gra regularnie.

Caruana wybrał atak angielski, na co Polak odpowiedział w nowoczesny sposób grając wczesne ...h5, które ma na celu chwilowe powstrzymanie idei białych polegającej na zagraniu g2-g4. 

W tej linii istnieje wiele możliwości transpozycji i może właśnie to trochę zdezorientowało Caruanę, ponieważ jego szybkie wyprowadzenie skoczka na pole 'c6' nie przyniosło mu żadnej przewagi. Silnik pokazywał bardziej pomysłowy sposób, w jaki białe mogą przestawić skoczka na c6 (16.c4 bxc4 17.Sxc4 Ha7 18.Sa5 Wc5 19.Sc6), dzięki któremu miałby on większe szanse pozostać na tym atrakcyjnym polu przez dłuższy czas.

Zawodnicy wkrótce przeszli do końcówki - zawodnicy mieli w niej do dyspozycji po dwie wieże oraz po jednej lekkiej figurze. Choć w końcówkach najczęściej lepszy okazuje się goniec, to w tym przypadku skoczek Dudy wcale nie był dużo gorszy od gońca Caruany, głównie dzięki temu, że piony na skrzydle hetmańskim wkrótce się poblokowały, 

Po wymianie wież, Duda miał nawet przez chwilę piona przewagi, ale Caruana miał to wszystko przeliczone, ponieważ było oczywiste, że Amerykanin będzie w stanie kontrolować pozycję dzięki swojemu aktywnemu gońcowi. Partia, w której nie byliśmy świadkami żadnych fajerwerków, zakończyła się remisem, który pozwolił Caruanie utrzymać czołową pozycję w tabeli.

Adnotacje -  GM Rafael Leitao

Ding-Rapport ½-½

Biorąc pod uwagę fakt, że w turnieju kładzie się ogromny nacisk na teorię debiutów, umiejętność zaskoczenia przeciwnika może mieć ogromne znaczenie. Fascynujące było to, że Caruana zagrał w poprzedniej rundzie coś, co wiedział, że jest wątpliwe (10...Sg4 w partii z Nepomniachtchim).

Zabawne jest to, że Rapport - zawodnik znany z grania nietypowych otwarć - potrafi zaskoczyć przeciwnika w zupełnie przeciwny sposób, a mianowicie grając główny wariant! Obrona Grunfelda jest jedną z najbardziej popularnych i szanowanych linii obrony przeciwko 1.d4, której Rapport nigdy wcześniej w swojej karierze jeszcze nie zagrał.

Ding z kolei nigdy wcześniej nie grał klasycznego ustawienia z 7.Gc4, więc była to zapewne pierwsza mała niespodzianka dla Rapporta, jednak węgierski arcymistrz był oczywiście dobrze przygotowany i zagrał 10...b6, co uważa się za jeden z głównych ruchów w tym wariancie.

Przez 17 ruchów zawodnicy wykonywali te same ruchy, co w partii online Giri-Nepomniachtchi z 2020 roku. Wśród nich było typowe posunięcie białych h2-h4, które od lat jest znanym motywem pozycyjnym w obronie Grunfelda, ale obecnie jest również kojarzone z AlphaZero, programem szachowym firmy Deepmind, który wykazuje szczególne zamiłowanie do tego rodzaju ruchów pionów.

17...Wfd8 Rapporta, również zagrane przez Nepo we wspomnianej partii online, wyglądało jednak na nieco niedokładne, ponieważ Ding mógł od razu zaatakować wieżę grając 18.Bg5. Wtedy jednak okazało się, co miał na myśli Rapport, a mianowicie już w następnym ruchu Węgier postanowił poświęcić jakość. Takie zagranie musiało być z góry zaplanowane, ponieważ w innym wypadku Rapport nie przestawiałby wieży na d8.

Czy czarne miały wystarczającą rekompensatę? Już kilka ruchów później okazało się, że nie.

Dingowi udało się znaleźć ruch, który szczególnie przypadł do gustu silnikowi - chodzi o subtelne 22.Kf1 pozwalające uniknąć szacha i stwarzające groźbę w postaci 23.Wc4. 

Pozycja, w której Ding znalazł silny ruch 22.Kf1!

IM Danny Rensch skomentował to w następujący sposób: "Sądziliśmy, że nie ma szans, żeby znalazł ten super dziwnie wyglądający ruch. Okazało się, że Ding Liren jest być może bardziej maszyną niż człowiekiem!".

W pozycji przedstawionej na diagramie (po ruchu 22. Kf1) Rapport wymienił skoczka na e2, pomimo tego, że jego wieża znajdowała się pod biciem na d8. Chwila, jak to możliwe?

Cóż, jeśli białe pobiją wieżę, czarne zbiją piona na 'e4' hetmanem, a następnie piona na 'g2', co dla zwykłego człowieka wygląda bardzo groźnie. Dingowi nie podobały się te komplikacje i zamiast bić wieżę, odbił hetmanem skoczka na 'e2'.

Chińczyk nie będzie jednak zadowolony, gdy zdecyduje się sprawdzić swoją partię na komputerze. Wg silnika nie należy się bać bicia wieży, bo prowadzi to do wygrywającej przewagi +5 dla białych.

Okazało się, że był to kluczowy moment partii, ponieważ Rapportowi udało się doprowadzić do kilku użytecznych wymian, a Ding, który wpadł w lekki niedoczas, w pewnym momencie się stwierdził, że czas już kończyć i wymusił remis przez trzykrotne powtórzenie pozycji. Jak na razie Rapport miał w turnieju bardzo dużo szczęścia. Kto wie, do czego to może doprowadzić, gdy zacznie zdobywać punkty białymi?

Adnotacje - GM Rafael Leitao

Firouzja-Nakamura ½-½

Obaj zawodnicy rozegrali między sobą setki, jeśli nie tysiące partii online, ale dopiero po raz pierwszy zmierzyli się w partii klasycznej przy szachownicy. Bardzo interesujące było również to, jak Firouzja poradzi sobie w swojej pierwszej partii białymi.

Firouzja dwa razy częściej niż 1.d4 rozpoczyna partię pionem królewskim (1.e4), ale w dzisiejszej partii zdecydował się na pierwszą opcję. Jego ruch 4.Hc2 przeciwko obronie Nimzowitscha musiał być pewnym zaskoczeniem, ponieważ pochodzący z Iranu Francuz do tej pory zagrał to posunięcie tylko raz, podczas Pucharu Narodów Azji w 2016 roku, gdy miał wtedy zaledwie 12 lat (ale ranking już na poziomie 2475!). Ponadto, zaledwie miesiąc temu w partii z GM Leinierem Dominguezem podczas Superbet Classic w Bukareszcie zdecydował się zagrać wariant z 4.e3.

Autor artykułu nie wyklucza, że może to mieć związek z GM Ivanem Sokolovem, który przez wiele lat współpracował z irańską drużyną i 26 lat temu napisał książkę poświęconą wyłącznie posunięciu 4.Hc2.

Zaskoczony Nakamura musiał więc na początku partii poświęcić dużo więcej czasu na zegarze niż jego przeciwnik. Po raz pierwszy poważnie zastanawiał się nad posunięciem 13...c5, a następnie musiał również dokładnie sprawdzić ruch 15...g5, ponieważ umożliwiał on bardzo ostrą odpowiedź, na którą Firouzja rzeczywiście się zdecydował.

Poświęcenie figury ruchem 16.Sxg5!, choć prawdopodobnie było tylko tymczasowe, sprawiło jednak, że widzowie nie mogli oderwać się od ekranu. Była to również pierwsza nowinka, gdyż do tej pory zawodnicy naśladowali ruchy z niedawnej partii online, w której czarnymi grał Ben Johnson, prowadzący popularny podcast szachowy Perpetual Chess.

Gdy Nakamura wykonał 20. ruch, na wykonanie pozostałych 20 do pierwszej kontroli czasu pozostało mu zaledwie 30 minut, podczas gdy Firouzja miał jeszcze godzinę i 51 minut. Pierwszy raz, gdzie naprawdę musiał powoli zastanowić się nad kolejnym posunięciem nastąpił w 26. ruchu. Współczesne szachy!

Nakamura słynie z tego, że bardzo dobrze czuje się w partiach szybkich i błyskawicznych, dlatego pomimo deficytu na zegarze znakomicie odnalazł się w taktycznych komplikacjach. Udało mu się doprowadzić do podobnej końcówki, jak dzień wcześniej - wieża i skoczek przeciwko wieży i gońcowi, ale w tym przypadku strona mająca gońca (Firouzja) miała większe szanse na wygraną.

W 37. ruchu francusko-irański talent musiał podjąć bardzo ważną decyzję: czy kontynuować partię z wieżami czy je wymienić. Po 13 minutach zastanowienia wybrał to drugie rozwiązanie, które było najbardziej forsowną kontynuacją. Ale czy to wystarczało do zwycięstwa?

Sytuacja na zegarze Nakamury była trudna, ale nie dramatyczna. Po 38.Gd8 Firouzji na trzy kolejne posunięcia zostało mu mniej niż pięć minut. Gdy Firouzja spacerował po sali gry, komentator Rensch przywołał słynny film "Szczęki" (nucąc przy tym słynną melodię) i zauważył, że "wielkie żarłacze zanim pożrą swoją ofiarę, lubią je okrążać".

Na szczęście dla Nakamury, jego ruchy nr 39 i 40 były raczej wymuszone, więc udało mu się dotrzeć do kontroli czasu. Tak naprawdę kluczowe posunięcie 41...c3! również wykonał prawie bez zastanowienia, mimo że na zegarze miał już dodaną kolejną godzinę. 

Główna idea jego obrony stała się jasna: czarne chciały pozostawić białym tylko piona 'a' na skrzydle hetmańskim, po czym mogłyby oddać swojego skoczka za dwa białe piony na skrzydle królewskim i uzyskać teoretycznie remisową pozycję.

Po tym ruchu, Firouzja zastanawiał się całą godzinę (!) nad swoją odpowiedzią w postaci 42.bxc3 i również kolejne ruchy wymagały od niego dłuższego zastanowienia.

Tym razem to Nakamura postanowił oddalić się od szachownicy. Wrócił tylko po to, by szybko wykonać ruch i znów odejść, jak gdyby chciał powiedzieć swojemu przeciwnikowi: "Udało mi się, kolego".

Wkrótce Firouzja musiał zrezygnować z prób wygrania partii, a gdy zawodnicy na koniec podawali sobie rękę, nawet lekko się uśmiechał. Być może też był pod wrażeniem nieugiętej obrony przeciwnika?

Podsumowując, byliśmy świadkami świetnej partii, która pozwoliła nam zapomnieć o tym, że nie zobaczyliśmy dziś żadnego zwycięstwa. Po raz kolejny ciekawie będzie posłuchać przemyśleń Nakamury, który codziennie omawia przebieg rozegranych przez siebie partii na swoim kanale na Twitchu.

Runda 3 - wyniki

Runda 4 - kojarzenia

Poprzednie artykuły:

• TK 2022, runda 2: Remis w pojedynku liderów, Nakamura ogrywa Radjabova
• TK 2022, runda 1: Zwycięstwa Caruany i Nepomniachtchiego na początek turnieju
• Który z zawodników ma najlepsze wyniki po zakończeniu pandemii? (artykuł w j. ang.)
• Kto wygra Turniej Kandydatów: Analiza (artykuł w j. ang.)
• Kto wygra Turniej Kandydatów?
• Turniej Kandydatów 2022: Wszystkie niezbędne informacje