Działo Alechina

Działo Alechina? Czy były mistrz świata Alexander Alekhine przyjeżdżał na turnieje uzbrojony?! Bez obaw, oczywiście, że nie, choć gdy działo Alechina pojawia się na szachownicy, można zacząć drżeć o swoją pozycję!

Oto najważniejsze rzeczy, które należy wiedzieć na temat działa Alechina w szachach:

• Czym jest działo Alechina w szachach?
• Dlaczego warto znać działo Alechina?
• Sprawdź się!
• Podsumowanie

Czym jest działo Alechina w szachach?

Działo Alechina to rodzaj szachowej baterii, w której na tej samej linii stoją dwie wieże, a za nimi hetman.

Właśnie takie ustawienie bierek zawdzięcza swoją nazwę byłemu mistrzowi świata Alehine’owi, który wykorzystał je w zwycięskiej partii z Aaronem Nimzowitschem, która odbyła się w San Remo w 1930 r. Ostatnim ruchem, jaki wykonał Alekhine przed ustawieniem poniższej pozycji był 26.Hc1:

Pozycja czarnych stała się więcej niż trudna—można nawet powiedzieć, że czarne stoją na skraju przegranej. Mając tę pozycję Alekhine szybko rozprawił się z Nimzowitschem i wygrał po zaledwie czterech kolejnych posunięciach. Oto pełny przebieg partii: 

Dlaczego warto znać działo Alechina?

Działo Alechina jest ważne, ponieważ dzięki niemu możemy wywierać bardzo silną presję na daną linię na szachownicy. Ciężkie figury (wieże i hetmany) czują się najlepiej na otwartych i półotwartych liniach, więc jeśli ustawimy wszystkie trzy ciężkie figury na tej samej linii, możemy być niemal pewni, że przejmiemy nad nią całkowitą kontrolę i prawdopodobnie zmusimy figury przeciwnika do zadań defensywnych na tej linii.

W rozegranej w 1979 r. partii pomiędzy byłymi mistrzami świata, GM-em Anatolijem Karpovem i GM-em Borisem Spasskim możemy zobaczyć przykład tego, jak figury strony broniącej są zmuszone do obrony przed działem Alechina. Poniższa pozycja powstała po zagraniu przez Spasskiego ruchu 21…Wd8:

Spassky ma izolowanego piona hetmańskiego na d5, ale poza tym wszystko wydaje się być w porządku. Karpov decyduje się na wywarcie maksymalnej presji na izolowanym pionie, wykonując posunięcie 22.Wd3, które jest jednocześnie pierwszym krokiem w budowie działa Alechina. Bateria została ukończona po ruchu 25.Hd1:

Jak widać, prawie wszystkie figury Spasskiego muszą bronić słabego piona na d5. Po niedługim czasie Karpov w końcu zdobył piona z d5 i wygrał partię. Całe starcie obu zawodników można prześledzić na poniższym diagramie.

Do tej pory widzieliśmy przykłady działą Alechina na całkowicie otwartej (Alekhine-Nimzowitsch 1930) i na półotwartej linii (Karpov-Spassky 1979), ale czy dobrym pomysłem jest ustawienie działa Alechina na linii, która prawdopodobnie otworzy się dopiero w najbliższej przyszłości? Oczywiście! To również świetny pomysł i zobaczyliśmy go w jednym z największych momentów w historii szachów.

Po 20 latach nieobecności w świecie szachów, GM Bobby Fischer powrócił do szachownicy na rewanż ze Spasskim (którego pokonał w Meczu o Mistrzostwo Świata w 1972 r.). Cały szachowy świat zachodził w głowę, jak zagra i co zrobi Fischer. Cóż… co można zrobić, gdy oczy całego świata zwrócone są właśnie na Ciebie i Twoją grę w szachy? Zagrać dobrze znany i popularny debiut (w tym przypadku był to wariant Breyera w partii hiszpańskiej), a następnie ustawić działo Alechina!

Po ruchu 21...We8 ze strony Spassky'ego w partii powstała następująca pozycja:

W tym miejscu Fischer zaczął przeorganizowywać swoje ciężkie figury, aby stworzyć działo Alechina na linii a, która jest obecnie zamknięta, ale może zostać otwarta przez każdą ze stron, gdy tylko dojdzie do wymiany pionów. Fischer rozpoczął ustawianie działa Alechina od ruchu 22.Wa3:

Kilka ruchów później, po posunięciu 26.Ha1 działo było już gotowe:

W partii tej Spasski poczuł presję i poświęcił figurę za dwa centralne piony. Fischer grał jednak znakomicie i wygrał partię. Oto, jak wyglądała cała partia:

Sprawdź się! 

Teraz, gdy wiesz już, czym jest działo Alechina i dlaczego jest ono ważne, czas przetestować swoje umiejętności i samemu stworzyć takie działo. W poniższej pozycji z Meczu o Mistrzostwo Świata 2014 pomiędzy GM-em Magnusem Carlsenem i GM-em Viswanathanem Anandem, białe stoją bardzo dobrze. Anand zagrał właśnie posunięcie 27…Wb7. W jaki sposób Carlsen może ustawić działo Alechina, by jeszcze bardziej zdominować linię e?

Zgadza się! Ruch 28. He2 pozwala ustawić działo Alechina i pomaga białym utrzymać dużą przewagę w partii.

W naszym ostatnim testowym przykładzie widzimy jak GM David Anton Guijarro ma komfortową przewagę w partii z utalentowanym GM-em Nihalem Sarinem (pojedynek z turnieju Tata Steel Challengers 2020). Jak białe mogą stworzyć działo Alechina, gdy czarne wykonają posunięcie 52…Kh8?

Dobrze! Działo Alechina powstaje po ruchu 53.Hd1. Białe proponują wymianę hetmanów w wygranej pozycji.

Podsumowanie

Teraz wiesz już m.in. czym jest działo Alechina, dlaczego jest takie ważne, jak je ustawić i jak rozpoznać! Aby rozszerzyć swoją wiedzę na omawiany temat, zachęcamy do obejrzenia nagrania wideo na Chess.com autorstwa GM-a Dejana Bojkova, bądź też przeczytania artykułu GM-a Daniela Naroditsky’ego lub tego artykułu autorstwa GM Gregory'ego Serpera.