Szach-mat

W grze w szachy chodzi o to, aby dać przeciwnikowi mata. Poniżej znajdziesz ogólny opis tego kluczowego aspektu gry, a dzięki wyjaśnieniu wielu motywów matowych, spróbujesz wejść na drogę do szachowego mistrzostwa!

• Co to jest szach-mat?
• Motywy matowe
  • Mat dwiema wieżami
  • Mat królem i hetmanem
  • Mat królem i wieżą
  • Mat królem i dwoma gońcami
  • Mat królem, gońcem i skoczkiem
  • Mat arabski
  • Mat głupca (mat w 2 ruchach)
  • Mat szewski (mat w 4 ruchach, szewczyk)
  • Mat Legala
  • Mat na ostatniej linii
  • Mat Beniowskiego
  • Mat Anastazji
  • Mat epoletowy
  • Mat Bodena
  • Mat Cozio
  • Mat "jaskółczy ogon"
  • Mat operowy
  • Mat Blackburne'a
  • Mat Damiano
  • Mat Morphy'ego
• Sprawdź się!
• Podsumowanie
• Lekcja wideo

Co to jest szach-mat?

Szach to taka sytuacja na szachownicy, w której jakaś bierka atakuje króla. Z szach-matem (albo krócej "matem") mamy do czynienia wtedy, gdy któryś król jest szachowany, ale nie istnieje żaden sposób, aby się przed takim szachem obronić. Szach-mat od razu kończy partię, a strona matująca wygrywa.

Zamatowanie przeciwnika powinno być Twoim głównym celem, ponieważ może zapewnić Ci zwycięstwo nawet wtedy, gdy masz mniej materiału lub gdy w trakcie partii Twoja pozycja jest gorsza. Na poniższym diagramie widzimy, że białe mają mniej materiału, ale są w stanie doprowadzić do mata.

Kiedyś nie trzeba było ostrzegać przeciwnika o tym, że jego król jest atakowany, co pozwalało na zbijanie króla w przypadku, gdy któryś z zawodników nie był dostatecznie uważny podczas partii. Zgodnie z dzisiejszymi zasadami, nie wolno pozostawiać atakowanego króla pod szachem i nie wolno przesuwać go na pole, które również jest atakowane przez przeciwnika. Z tego powodu jedynym sposobem na "pochwycenie" króla i zakończenie partii jest jego uwięzienie, czyli danie mata.

Zamatowanie przeciwnika jest jednym z trzech sposobów na wygranie partii szachów. Partię można również wygrać wtedy, gdy przeciwnik podda się lub gdy skończy mu się czas. 

Motywy matowe

Motywy matowe to pewne schematy, które przydają się do zamatowania przeciwnika. Są niezwykle istotne dla podnoszenia poziomu Twojej gry, ponieważ mogą zaoszczędzić Ci wielu ruchów i pomóc w dostrzeganiu motywów taktycznych. Przydają się również po to, żeby nie doprowadzić do remisu poprzez pata oraz żeby nie tracić czasu na zegarze, co jest niezwykle ważne w końcowej fazie gry.

Poniżej znajduje się lista 20 najpopularniejszych motywów matowych, które warto znać:

Mat dwiema wieżami

Mat dwiema wieżami to jeden z najprostszych schematów matowania króla, które powinno się znać na pamięć (motyw ten często nazywamy również "matem schodkowym" albo "matem kroczącym"). Aby dać mata przy użyciu dwóch wież, należy spychać nimi króla na brzeg planszy, skąd nie będzie miał już dokąd uciec.

Mat królem i hetmanem

W wielu końcówkach, piony bardzo często są promowane do hetmana, dlatego ważne jest, żeby znać sposób zamatowania przeciwnika, gdy mamy do dyspozycji króla i hetmana. Aby doprowadzić do mata, najpierw należy zepchnąć króla przeciwnika na brzeg szachownicy. Metodę "zmniejszania klatki" w przypadku matowania królem i hetmanem ukazuje poniższy diagram:

Mat królem i wieżą

Jest to kolejny podstawowy schemat matowy, który polega na zepchnięciu króla przeciwnika na brzeg szachownicy, a następnie zadaniu ostatecznego ciosu wieżą przy jednoczesnej pomocy króla, który musi stać naprzeciwko matowanego monarchy, żeby blokować mu wszystkie możliwe pola ucieczki.

Mat królem i dwoma gońcami

Tak jak w przypadku wielu innych motywów matowych, tutaj też najpierw należy zepchnąć matowanego króla na skraj szachownicy. Gdy to nam się uda, wówczas można rozpocząć spychanie monarchy do jednego z rogów planszy, a następnie z pomocą naszego króla, jeden z gońców zakończy partię.

Mat królem, gońcem i skoczkiem

Aby doprowadzić do takiego mata, należy skoordynować swojego króla, gońca oraz skoczka w taki sposób, żeby złapać króla przeciwnika w pułapkę bez wyjścia.

Najpierw trzeba zagonić matowanego króla na brzeg szachownicy, a następnie "zwabić" do odpowiedniego rogu (róg planszy musi być w kolorze gońca), gdzie zostanie zamatowany.

Mat arabski

Mat arabski powstaje w rogu szachownicy. Do jego wykonania potrzebna jest współpraca dwóch figur - skoczka i wieży. Skoczek broni wieżę i jednocześnie odbiera królowi możliwość ucieczki.

Mat głupca (mat w 2 ruchach)

Mat głupca to najszybszy możliwy mat w szachach, który może powstać już po 2 ruchach! Żeby taka sztuka się udała, trzeba grać w partii czarnymi (białe do takiego samego mata potrzebują trzech ruchów), a przeciwnik musi zagrać bardzo słabe ruchy. Motyw ten wykorzystuje słabość diagonali 'a1-h4' (przeciwko białym) lub 'e8-h5' (przeciwko czarnym).

Mat szewski (mat w 4 ruchach, szewczyk)

Mat szewski to pułapka debiutowa, w którą daje się złapać wielu początkujących adeptów królewskiej gry. Ten mat może zakończyć partię już po czterech posunięciach. Motyw wykorzystuje początkową słabość pól 'f2' (u białych) oraz 'f7' (u czarnych).

Mat Legala

Mat Legala to kolejna pułapka debiutowa, w której jedna ze stron poświęca hetmana, by dać forsownego (wymuszonego) mata. Żeby doszło do takiego mata, obie strony muszą wykonać odpowiednią sekwencję ruchów:

Mat na ostatniej linii (mat korytarzowy)

Mat na ostatniej linii to bardzo częsty motyw w szachach, dlatego dobrze jest nauczyć się go rozpoznawać.

Motyw ten można wykorzystać wtedy, gdy król jest ustawiony za ścianą swoich figur (najczęściej pionów) i może poruszać się tylko po ostatniej linii. Przy takim ustawieniu króla przeciwnika, partię możemy zakończyć matem za pomocą wieży lub hetmana.

Mat Beniowskiego (mat zduszony)

Mat Beniowskiego wykorzystuje motyw taktyczny zwany zaciągnięciem. Matowany król jest tak ściśle otoczony swoimi obrońcami, że nie ma jak "oddychać", tzn. nie jest w stanie uciec na żadne inne pole. Wówczas do gry wkracza kawaleria - skoczek wykorzystuje ściśnięcie króla i w piękny sposób kończy partię matem!

Mat Anastazji

Ten mat występuje najczęściej wtedy, gdy król strony matowanej wykonał już roszadę. Strona matująca wykorzystuje skoczka i wieżę oraz figurę (często piona) przeciwnika, który zabiera pole ucieczki królowi. Więcej informacji na temat tego mata znajdziesz tutaj.

Mat epoletowy

Ten motyw matowy zawdzięcza swoją nazwę pewnemu podobieństwu do epoletu (naramiennika) naszywanego na wojskowych mundurach. Do powstania tego mata potrzebne są dwie figury przeciwnika (najczęściej wieże), które blokują króla po bokach - są jak ozdoby naszyte na jego "ramionach". Bierki muszą być ustawione w ten sposób na brzegu szachownicy. Figurą matującą jest w tym przypadku hetman.

Mat Bodena

W sytuacji, gdy król przeciwnika jest z jednej strony zablokowany przez własne figury, może dojść do sytuacji, w której będziemy mieli możliwość dać tego pięknego mata używając pary gońców.

Mat Cozio ("ogon gołębia")

W przypadku tego mata, figury przeciwnika ograniczają możliwość ucieczki jego królowi, a decydujący cios zadaje nasz hetman. Na poniższym diagramie można zauważyć, że ułożenie bierek przeciwnika przypomina kształtem ogon gołębia - stąd też wzięła się druga nazwa tego motywu matowego.

Mat "jaskółczy ogon"

Ten mat zawdzięcza swoją nazwę ustawieniu bierek, które kształtem przypomina ogon jaskółki w kształcie litery "V". Aby dać takiego mata potrzebujemy hetmana, który będzie wspierany przez jakąkolwiek inną figurę.

Mat operowy

Nazwa tego mata pochodzi od słynnej partii, którą szachowy geniusz Paul Morphy rozegrał podczas wizyty w operze. Do tego mata potrzebujemy wieży i gońca.

Mat Blackburne'a

Gdy król przeciwnika jest po roszadzie, możemy spróbować dać mata Blackburne'a, do którego potrzebne są dwa gońce oraz skoczek.

Mat Damiano

Ten schemat matowy polega na współpracy hetmana z pionem lub gońcem.

Mat Morphy'ego

To kolejny mat inspirowany grą wielkiego Paula Morphy'ego. Z tym matem mamy najczęściej do czynienia wtedy, gdy przeciwnik wykonał w partii krótką roszadę, ponieważ wieża i piony ograniczają mobilność jego króla. Spójrzmy, jak wieża z gońcem dają mata czarnemu monarsze.

Sprawdź się!

Teraz, gdy wiesz już, co to jest szach-mat, nadeszła pora na sprawdzenie swoich wiadomości w praktyce! Czy w poniższej pozycji hetman może dać mata?

Tak! Hetman może dać mata na polu 'f7'!

Szachy nie zawsze polegają na atakowaniu. Czasami trzeba uważać, żeby samemu nie dostać mata. Białe postąpiły nierozważnie i zbiły czarnego hetmana. W jaki sposób można na to zareagować?

Podsumowanie

Matowanie to najważniejszy aspekt szachów. Żeby lepiej rozumieć królewską grę, zapoznaj się z różnymi rodzajami motywów matowych i pamiętaj, aby próbować je zauważać i wykorzystywać podczas swoich partii. Zachęcamy do rozpoczęcia okresu próbnego w ramach konta Premium, co pozwoli jeszcze lepiej zrozumieć motywy szachowe, które wiele razy mogą doprowadzić Cię do wygranej!

Lekcja wideo

Czytanie artykułów to świetny sposób na naukę. Niektórzy jednak twierdzą, że oglądanie lekcji w formie nagrania wideo jest jeszcze lepsze! Jeśli chcesz utrwalić sobie wiadomości o szach-macie, koniecznie obejrzyj poniższe nagranie!