FM Babageldi Annaberdiýew bilen küşt hakda söhbetdeşlik

FM Babageldi Annaberdiýew agzamyz bilen küşt we küşt älemi hakda söhbetdeş bolduk, paýlaşmagyma rugsat berdi. Sizlerem soraglaryňyz bolsa soraberiň, elinden geldigiçe kömek etmekçidigini aýtdy. Babageldi aga professional küşt hünärmenti, soraglaryňyza mümkin boldukça takyk jogap berip biljek tejribä eýe. Söhbetdeşlik üçin minnetdarlyk bildirýän öňünden. 

Ilki bilen Babageldi aganyň özi bilen tanyşalyň:

Babageldi Annaberdıýew  1980–nji ýylyň 21-nji    ýanwarynda Aşgabat şäheriniň Bagyr obasynda doguldy.Küşt oýny bilen  5 ýaşyndan başlap merhum kakasy fideniň ussady Baýrammyrat Annaberdıýewden  bu gadymy we müdimi oýnyň syrlaryny öwrenmäge  başlaýar .1994-1999-njy  ýyllarda Türkmenistanyň 14-20 ýaş oglanlaryň arasynda çempion diýen hormatly adyň eýesi bolmagy başardy. Babageldi 12 ýaşynda sport ussada dalaşgär 17 ýaşynda sport ussady diýen hormatly adyň eýesi boldy .

1999-2001 –nji ýyllar arasynda harby gullugyny tamamlap, 2001–nji ýylda  Aşgabat şäheriniň Abadan etrabynyň sport mekdebinde küşt tälimçisi bolup işe başlaýar.

• 2005-nji ýylda ýaşlaryň arasynda sagdyn durmuş endiklerini wagyz etmekde giň göwrümli geçirilýän medeni-köpçülikleýin çärelere işjeň gatnaşýanlygy  üçin Türkmenistanyň Magtymguly adyndaky ýaşlar guramasynyň Ahal welaýat geňeşi tarapyndan sylaglanýar.
• 1997-1998-2004 –nji ýyllarda Ahal welaýatynyň  çempiony diýen hormatly adyň eýesi boldy. 2003-2005 –nji ýyllar Türkmenistanyň erkekleriň arasyndaky çempionatynyň birinji ligasynda çempion diýen hormatly adyň eýesi boldy.
• 2001 nji ýylyň 6-12-nji dekabr aralygynda  Aşgabat şäherimizde geçirilen halakara küşt ýaryşynda altyn medalyň eýesi boldy.
• 1995-2009  ýyllar arasy dünya-aziýa çempionatlaryna we halkara ýaryşlaryň birnäçesine gatnaşyp üstünlikli netijeler gazandy. Olardan mysal edip, 1995-nji ýyl  Eýran Yslam Respublikasy 16 ýaş Aziýa çempionaty 7-nji orun,2002-nji ýylda Aşgabat şäherinde geçirilen halkara küşt ýaryşynda altyn medalyň eyesi boldy.2004-nji ýyl  Türkiýe döwletiniň Çanakkale şäheri halkara ýaryşy kümüş medal, 2007-nji ýyl Ukraina döwletinde geçirilen  halkara ýaryşynda  altyn medalynyň eýesi boldy.
• 2009-nji ýylda Türkmenistanyň milli ýygyndy toparynyň agsasy boldy. 2009-njy ýylda Hindistanyň Kota şäherinde geçirilen  Halkara küşt ýaryşynda   5-nji orun we fideniň ussady diýen hormatly adyň eýesi boldy. 2008-nji ýylda Türkmenistanyň ýaşlar ýygyndy toparynyň yolbaşçysy wezipesine bellenildi. 2006-2010-njy  ýyllar Aşgabat şäheriniň küşt mekdebiniň bäş tälimçi wezipesinde işledi.
• 2000-2004-nji ýyllar dünýä we  aziýa çempionatlarynda, olimpiýadalarda we halkara ýaryşlarynda halkara sport ussady Meýlis Annaberdiýewiň tälimçisi boldy .
•  Babageldi Annaberdiýew  2004-2008-nji ýyllarda fideniň ussady Esenow Annaberdi, halkara ussat Mesgen Amanowyň  tälimçisi boldy.
•  2006-2010-njy ýyllarda Nazarow Rüstem, Öwezowa Meňli, Nazarowa Gözel ,Esenow Gurban,Taýlyýew   Süleýman, Joraýewa Göwher , Annaýew Resul,
• Amangeldiýew Gurbangeldi,Baýramgeldiýew Ýusup, Semiýew Suhrap, Otçiýew Arslan dagylaryň halkara ýaryşlarynda tälimçisi  boldy.
•  2010-2015-nji ýyllar arasynda Türkiye respublikasynyň küşt federasıýasynda  çagalaryň baş talimçisi bolup Mersin we Hataý şaherlerinde işledi,
• 2013-2014 ýyllarda küşt boýunça  çalasyn (rapid)  we çalt  (blitz) oýny boýunça Turkiye döwletiniň çempiony diýen hormatly adynyň eýesi boldy.
• 2012-2014-nji ýyllarda Turkiye döwletiniň Hataý şäheriniň çempiony boldy.
•  2012-2015-nji ýyllar  Turkiye döwletiniň ýokary ligasynda çykyş edip, kümüş medalynyň eýesi bolmagy başardy.

Babageldi Annaberdiýew häzirki wagtda  TÜRKIÝE RESPUBLIKASYNYŇ MERSIN ŞÄHERINIŇ TOPARYNDA ÇYKYŞ EDÝÄR WE TÄLIM BERÝÄR 

Özüniň Türkiýede çykyş etmegi barada:

"Özüm barada aýtsam  Türkiýe  federasiýasyna geçmegimiň sebäbi  bärde  köp wagt bäri iş salyşmagym we  ligalarda  oýnamak üçin, Türkmeni dünýä tanatmak üçindir. Islendik wagt yzyma  geçip bilerin,  men hiç haçan Türkiýe küşt milli ýygyndysynda oýnaman şerti bilen  geçdim sebäbi  biz  Türkmen raýaty, raýatlygymdan asla dänmerin."

 Indi bolsa soraglara geçeliň:

1. soragym şeýle: Göräýmäge siz küşt äleminiň bir parçasy, ýewropada küştçileriň küştden gazanjy nähili? Naýbaşy (top) küştçiler dälde Fide Master we dünýäde FIDE ELO sanawynda top-50-de ýoklaryň gazanjy barada soraýan. Küşt ýaryşlaryndan ýeterlik gazanyp bilýälermi professional we hünärment (ekspert) küştçiler? Küşt ýaryşlarynyň ýygylygy nähili? Küşte bolan talap nähili? Meselem Türkmenistanly Grandmaster ýewropa gelse küştden gazanç (ýaryşlar, tälimçilik we ş.m) edip durmuşyny dowam etdirip bilermi?

FM Babageldi Annaberdiýew: "Bu biraz gödegräk ýalydyr, hakykatdanam parçasy [küşt äleminiň] sebäbi 31 ýylyny berdim 38 ýaşymyň eýýäm  bu gadymy  ve  müdimi oýuna  we  17 ýaşymda   oýunçylygy bes edip trener(tälimçi) bolmaly boldum, maşgalamyz ulydygy sebäpli durmuş şertleri mejbur edipdi o döwür,   şonuň üçinem.Mmen  Bagyrda  doglamsoň oba   küştçileri  we  şäher  küştçilerine  ýakyn bolsam-da  ilki bazarda  ekinlerimi satardym, jennet  bazarda . Soňra kluba . 30-daky  kluba  giderdim. Eklenji her yerde-de  gazanyp bilersiňiz, kelläňiz gowy işlesin ýeter. Mysal üçin,  men FM bolup  bilerin  ýöne GM hökmünde kän  gazanyp  bilerin.  Tälimcilik işi  gaty kyn  profesiýa (kär),  her  hili  psihologiýaly  cagalar  bar.Ttrenerin  GM bolmagy hökman däl,  trenerin  hakykatdanam  trener  bolmagy esasy zat. Pratik hyzmatlary,  okuwçylara özüni ynandyryp  bilmesi  esasy zat, galan zat  özi  boluberer. Onsoň   näme  Ýevropa  Türkmenistandan  artyk  ýeri ýoga  men Türkmenistanda-da  Ýewropaň aýlygyny  alyp  ýaşap  görkezdim. Soňky  3 ýylda  biziň  Ýewropa  gelip  ýaşamagymyzyň asyl  manysy  pul gazanmak  däl, hakykat  düýbinden başga. Maşgala ýagdaýlar  sebäpli. Towşana  dogduk  depe diýipdirler, ýöne GM bolup  Ýewropa  gelip  ýaryşlarda  oýnasaňam  hor  bolmaýaň, ýönekeý mysal  hakyky  GM bolmaly, güýjüňizi görkezmeli ýöne

2. Türkmenistanda küşt ýagdaýy nähili? Talap ýokarymy? Küşt mekdepleri we Küşt tälimçileri ýetikmi? Türkmenistanyň iň öňde gelen küştçisi Türkmenistanda öz durmuşyny küştden gazanyp bilermi?

FM Babageldi Annaberdiýew: Türkmenistanyň küşt ýagdaýy Arkadagyň saýasynda  hasam  ösýär.  Meselem Muhammedowyň federasiýaň başlygy  bolmagy  laýyk ýerine düşdi. Federasiya  hiç ömründe  görmedik goldawy halka hödürledi. Muhammedow-a aýratyn minnetdarlyk bildirmeli. Ýolbaşçy diýeniň şolar ýaly  bolmaly.  Zehinli  küştçileri esasan Annaberdiýewler bilen Atabaýewler  her  yyl  çykarýandyr  Türkmenistanda  syn etseňiz. Häzir  biziň ýaşlarymyza  döwlet  tarapyndanamam  goldaw  berilýär. Iň  ýönekeýjesi  soňky  10 ýylyň ýaş zehinleri hemmesi  ýokary okuw  jaýlarynda  ýokary  bilimli, Döwletiň goldawy küştçilere. Ýokary bilimli hünärli kärli oglan gyzlar hic haçan   hor  bolmazlar.

3. Grandmaster derejesine ýetmek üçin nähili zähmet çekmek gerek? Has giňişleýin aýtsam: Küşte başlan çaga günde näçe sagadyny küşt öwrenmäge sarp etmegi gerek Grandmaster bolmak üçin?

FM Babageldi Annaberdiýew: "GM  derejesine ýetmek üçin  10 sagat  her  gün taýynlanmaly. Türkmenistanda  trener (tälimçi)  az, hasam titullylar az, getirmeli  daşarydan Pulumyz känä. Getirdiler  we  netijesinem  gördüler  aziyadada. Indi  3  soragyň  jogaby  çagaňyzy her  gün 10 sagat  küşte  baglamak gaty kyn sebäbi onyň  okuwy  bar, basga  zatlaram bar  ýöne  4  sagat  aýratyn  ders bilen  4  sagadam öýde  8  sagat  oňa  aýyrmasanyz  bolmaz  sebäbi  GM titulyna ýetmek üçin ondan aşakdaky  derejelerem  gaty kyn."

4. Türkmen dilinde küşt literaturasy ýeterlikmikä? Bu hakda bilýäňizmi? Meselem, 6-7 ýaşly okamagy-ýazmagy bilýän Türkmen çaga açylyşlary we küşt teoriýasyny okap öwrenmegi üçin ýeterlik Türkmençe maglumat (kitaplar we ş.m) barmyka? Bar bolsa bulary nireden tapyp bolarka, şu zatlardan habaryňyz barmy?

FM Babageldi Annaberdiýew: "Türkmen dilinde  nämä gerek? Orsça-da  doly  kitaplar, bize  diagramlar  gerek , trener   türkmencçä  perevod (terjime) edip öwredibersin. Iňlis dili rus dilinem  owrenmeli, gerek. Küşt öwrenmek üçin Türkmen  kitabyň bolmasy  şert  däldir.  Her hili  küşt programmalar çykdy, olaram  ýetik öwrenmek üçin. Öwrenmek üçin höwes gerekdir.  Buwagt hä  internet kompýuter...   Ýalta çaga 9 mugallym hem az diýipdirler. Serdar Annaberdiýew şu wagt  Aşgabatda  228 otagly küşt klubda klasy, şo taýa barsaňyz  görersiňiz  çagalar  her gün ve  hepde-de  näce gün sapak geçilýänini we netijelerini.  Türkmençe kitap bar. Myratgulyýew Şöhradyň ýanyna barsaňyz berer."

5. Sowet soýuzy döwründe hem, ondan soňra hem Türkmenistandan dünýä derejesinde bir küştçi çykmady goňşy döwletlerden çyksa hem. Siziň pikiriňizçe bizde näme kemlik edýär? Günümizde Ermenistan (Lewon Aronian), Azerbaýjan (Şähriýar Mämmedow), Ukraina (Ruslan Ponomariow, Anna Muzyçuk), Gürjistan, Özbegistan (Rüstem Kasymjanow) ýaly öňki soýuz döwletlerinden dünýä derejesinde küştçiler bar, emma bizde ýok. Näme üçinkä? Ýagny, soýuz döwründe hem o döwletlerden çykýardy (meselem: Tigran Petrosian, Efim Geller, Paul Keres, Mihail Tal) emma bizden ýokdy. Näme üçinkä? Bu barada pikiriňiz?

FM Babageldi Annaberdiýew: "Sowet  soýuzynyň  bir ujyny  gördüm men. 12  ýaşymdadym iň soň  turnirlerde Pöwrizede kän oýnardyk. Goňşylaryň  küştden başga  işi ýok şoň üçin  çykýar a bizden çykmasy üçin sponsor gerek, pul  gerek. Ady agzalanlaryň her haýsyny ýakyndan tanaýaryn, 6  sany treneri  ohranasy  hepdede   bir ýaryşda,  psihologyna  cenli bar  ýanlarynda. Bizde-de  bolar  seretseňiz  näme  bolmasyn, bara  biz  daşary  ýurtda  känä  güýçliler ýöne  barymyz  trener  bolup  oýunçylygy ir taşlaýarys sebäbinem  hemme  kişi  bilýär bar, işimiz  küşt  däl.  Ýetişdirip bolanok."

6. Küştde ökdeleşmek üçin eýermeli programmamyzy düşündirip bilermisiňiz?  Ýa-da bu barada näme maslahat bererdiňiz? Öwrenmäge nämelerden başlamaly? Haýsy açylyşlary başda öwrenmeli? Küşt hakdaky haýsy kitaplary okamaly? Haýsy tertipde okamaly we ş.m?

FM Babageldi Annaberdiýew: "Ökdelemek üçin eliňe  näme  gelse  okabermeli. Bilmeýän zadymyz kän soňy ýoga  bu oýnuň. Açylyş bilen çäklenenoga  bu oýun. Oýun ortasy, oýunsoňy hem bara  klasikleri köpräk okaň. Kapablanka, Alehin, Botwinnik we şoňa  meňzeşler: Nimzowiç, Kasparow."

7. Küşt äleminde Türkmenleriň ýeten iň ýokary sepgidi nämekä? (Meselem kontinental çempionatda çempion bolmak ýaly) Haçan we nirede bolup geçdi? Haýsy küştçilerimiz gazandy bu sepgidi? Şu barada bilýänleriňizi aýdaýsaňyz.

FM Babageldi Annaberdiýew: "Dünýäniň resmi däl  çempionam Türkmen Muhammet as Suly. Gaty  kän netijeleri haýsyny ýazsamkam? Myratgulyýewiň kitabynda hemmesi ýekän ýekän ýazyk icinde  muzeýimizem bar Aşgabat şäheriniň küşt mekdebinde baryp görübersinler gowusy."

8. Munça bolanyna görä elbetde küştüň iň meşhur jedelini hem soramasak bolmaz, Bobby Fisher-mi ýa-da Garry Kasparow? Siziň pikiriňiçe Haýsysy has gowy küştçidi? 

FM Babageldi Annaberdiýew: "Meň pikirimçe  gowy  küştçi ikisem ýöne  ikisiniňem  adamkärçiligi  pes bolan wagtynda  Anand we Kramnik ýaly  asylly tertipli  oýunçylary  söýýän we maslahat berýän."

9. Dünýä taryhynda iň güýçli hasaplaýan küştçiňiz kim? Türkmenistan taryhynda kimi hasaplaýaňyz?

FM Babageldi Annaberdiýew: "Taryhda  iň güýçli küştçi [Anatoli] Karpow"

Şuwagt Wengriýada dowam edýän ýaryşda çykyş edýän Türkmenistanly küştçi ikinji orunda barýar.

Dowamy bar.

Sizlerem soraglaryňyz bolsa soraberiň, elinden geldikçe kömek etmekçidigini aýtdy Babageldi aga.

RUHUBELENT adyna döneyin, köp sag bol.!  

Küşt hakda soraglaryňyz bolsa soraberiň, elinden geldikçe kömek etmekçidigini aýtdy Babageldi aga. Nämeler öwrenmeli, mümkinçilikler nähili, näme gazanç edip bolar we küşt hakda ş.m soraglar.

Men ýene 4-5 sorag soradym, olaram paýlaşjak biraz wagtdan.

https://www.chess.com/analysis-board-editor?diagram_id=3848512