AlphaZero: Onun Ustaları

Garry Kasparov'un kaleme aldığı Benim Ustalarım satranç üzerine yazılmış en iyi kitaplardan birisi.

Eğer ıssız bir adaya düşseydim ve yanıma sadece bir satranç kitabı alabiliyor olsaydım, bu benim yanıma alacağım kitap olurdu. Yani, aslında kitabın beş cildinin hepsini alırdım. Buradaki anlatım hem eğlenceli hem de eğitici, bu nedenle oyunumuzun tarihini öğrenebilir ve aynı zamanda genel satranç anlayışınızı ciddi anlamda geliştirebilirsiniz.

Kasparov her büyük satranç oyuncusunun satranç teorisinin daha da gelişmesi için nasıl eşsiz bir katkı yaptığını gösteriyor. Yine de, ilk ciltten alınmış aşağıdaki alıntı tartışmaya oldukça açık:

Kramnik ile olan maçımın (Londra 2000) satrancı anlayışımıza en son ciddi değişikliği yapmış olması olası [...] 

Sanırım burada Kasparov'un demek istediği şeyi bir şekilde yanlış anladım çünkü satranç anlayışının genel gelişimi fikrinin bir noktada durması kulağa çok yanlış geliyor. Dahası, geçtiğimiz günlerde tüm satranç dünyası AlphaZero adındaki bir gizemli varlık nedeniyle başlıca bir satranç dönüm noktasına şahitlik etti.

Eğer geçtiğimiz ay süresince bir taşın altında yaşamadığınız sürece kesinlikle AlphaZero ve dünyanın en iyi satranç motorlarından biri olan Stockfish arasındaki 100 oyunluk maçın akıllara durgunluk veren sonucunu duymuşsunuzdur. Aslında, bir taşın altında yaşıyor olsanız bile muhtemelen bunu duymuşsunuzdur çünkü bu sansasyonel olay hakkındaki haberler heryerde!

Donanım uyumsuzluğu, tartışılabilir bir zaman kontrolü ve Stockfish'in neredeyse artık kullanılmayan versiyonu hakkında konuşulacak çok şey var. Teknoloji konuları hakkında hiçbir şey söyleyemiyorum çünkü bu konuda uzman değilim.

Ancak, AlphaZero'nun satranç oynayışı gerçekten de olağanüstü.

Yakın zaman önce yayınlanmış makalelerimden birinde Magnus Carlsen'i yenmek için bir ayda yeterli satranç öğrenmek isteyen bir kişi hakkında yazmıştım. AlphaZero bu amaca sadece dört saatte ulaşmayı başardı!

Hiç açılış kitabı, oyunsonu tablebaseleri ya da başka herhangi bir satranç rehberliği yoktu. AlphaZero herşeyi kendi kendine öğrendiğinden, açık ve net olarak ona satranç hünerlerini ilerletmesine yardımcı olan herhangi bir öncüsü yoktu. Bununla beraber, AlphaZero'nun oyununun derinliğini anlamak için tarihin en iyi oyuncularından mümkün olduğunca çok yardıma ihtiyacımız var!

AlphaZero'nun oyunlarını incelerken, onun, tıpkı insan dünya şampiyonlarımız gibi, taş fedası yapmayı ne kadar çok sevdiğini farketmemek işten değil!

Bu son derece karmaşık açılış varyantlarını bilgisayarın kendi kendine, hiçbir yardım almadan bulmuş olması gerçekten harika! Şimdi konumsal başyapıtını görelim. Beyaz'ın aşağıdaki konumdaki hamlesini tahmin edin:

İlk bakışta Beyaz sadece vezir kanadında zayıflıklıklar yaratıyormuş gibi görünüyor. Ancak bu güçlü hamlenin aslında iki fikri var. Birincisi, Beyaz piyonu yeniden ele geçirmek istiyor çünkü onu oracıkta almak iyi değildi. Bunun nedenini görebiliyor musunuz?

Ama gerçekte Beyaz'ın fikri sadece piyonu ele geçirmekten daha derin fikirleri var. b4-piyonu Siyah'ın taşlarının vezir kanadında hareketini ciddi derecede kısıtlıyor. Sonra bu piyon b5'e gitti ve Siyah'ın açık renk fili oyunun sonuna kadar neredeyse ölü. Bu fikir aşağıdaki ünlü oyunda 100 seneden fazla zaman önce oynandı:

AlphaZero aşağıdaki konumda tamamen dikkat çekici bir konsept buldu. Bunu bulabilir misiniz?

Evet, Beyaz kasten rok atma hakkını kaybediyor, çünkü bu konumda çok stabil merkez var ve rakibin sıkışmış taşları var, Siyah'ın beyaz şah karşısında herhangi bir mantıklı tehdit yaratmak mümkün değil. Bu sırada, Beyaz şah kanadında karar alıcı bir ilerleme kaydetmeye başlıyor. Eğer bu konsept tanıdık geliyorsa, o zaman satranç klasiklerini biliyorsunuz demektir.

Bu tam olarak Alekhine'ın son turnuva oyunlarında Capablanca'yı yendiği gibi. Orada Beyaz rok atma hakkından vazgeçmeye karar veriyor. Ayrıca, merkezdeki ve vezir kanadındaki düğümün AlphaZero-Stockfish oyununa ne kadar benzer olduğunu görün:

Şimdi AlphaZero'nun konumasal konseptinin derinliğini daha iyi anlayabiliriz, ve şimdi son konumsal kalite fedasını görme zamanı:

Umarım Garry Kasparov bir gün büyük mirasçıları hakkında bir kitap yazmaya karar verir. AlphaZero'ya bir bölüm adayacağına eminim!