Satranç'ta En Büyük 3 Hakaret
2017 Dünya Kupası gerçek satrançseverler için yılın en heyecanlı etkinliklerinden bir tanesi oldu. Genelde satrancı gözardı eden anaakım medya bile bu etkinliği haberleştiriyor. Maalesef, heyecan verici maçları ve beklenmeyen sonuçları gölgeleyen çirkin bir olay yüzünden medyanın satranca olan ilgisi yanlış bir yere odaklandı.
Eminim şu ana dek profesyonel veya profesyonel olmayan pek çok satranç oyuncusunun konuya dair fikirlerini aktardığı onlarca yazı okumuşsunuzdur. Dolayısıyla pek çoklarının Büyükusta Kovalev'in maruz kaldığı davranışı kınadığını biliyorsunuzdur.
Fotoğraf: Chess.com/Maria Emelianova.
Yalnızca bir ay kadar önce, kaleme aldığım makalemde şöyle yazmıştım:
Henüz genç bir satranç oyuncusu olduğum yıllarda sık yapılan bir satranç şakasında en iyi satranç hakeminin turnuvada fark edilmeyen bir hakem olduğuydu. Gerçekten de bir turnuvadaki oyuncular eğer başhakemin kim olduğunu dahi bilmiyorlarsa, o turnuvada hiç bir tatsız olay veya tartışma olmamış demektir.
Maalesef 2017 Dünya Kupası'nı takip eden insanların çoğu turnuva katılımcılarının yarısının ismini unutacaktır; ama bahse varım ki başhakem Tomasz Delega ve ana organizatör Büyükusta Zurab Azmaiparashvili'nin ismini hatırlayacaktır.
Tüm skandala dair ölçüyü aşan en korkunç şeylerden birisi de ırkçı imalar taşıyan bir hakaret edilmiş olmasıydı. Bir büyükustanın başka bir ustaya ırkçı imalar taşıyan bir hakaret etmesine dair modern zamanlardan herhangi bir örnek hatırlamıyorum. Bildiğim kadarıyla böyle bir şey en son, o zamanki dünya şampiyonu Alexander Alekhine'in Nazilerin kontrolündeki Pariser Zeitung gazetesinde 1941'de yazdığı bir yazı dizisinde gerçekleşmişti.
Tabii ki satranç oyunu ortaya çıkalıberi satranç oyuncuları birbirlerine hakaret etmiştir. Çocukken, bir krala karşı oynadığı satranç maçını kazanacak kadar ahmak olan bir çocuğun hikayesini okumuştum. Kral da zavallı çocuğun tiz asılmasını emretmişti. Orta Çağ'da insanların birbirlerini astırmasının normal bir hakaret yöntemi olduğu tahmin ediyorum. Günümüze doğru ileri saralım. İnternette satranç oynamaya başlarsanız, yaklaşık olarak bir hafta içinde (eğer sık kazanırsanız daha hızlı, tabii) modern hakaretlerin nasıl olduğuna dair net bir fikir edineceğinize dair sizi temin ederim.
Anatoly Karpov ve Garry Kasparov'u danışıklı maçlar yapma suçuyla itham edip, "gördüğü en alçak köpekler" olarak nitelendiren müteveffa Bobby Fischer'i saymazsak, en üst düzey oyuncular asla küfredecek kadar alçalmamışlardır.
Chess.com'da çok kişinin beklediği bir kin maçı da yapacak olan en yakın zamanda gördüğümüz örneklerden Büyükustalar Simon Williams ve Ben Finegold arasındaki duruma bakalım.
Büyükusta Finegold ilk atışı yaptı: "Tabii ya, Simon Williams. Galiba 1900'lerdeydi en son, veya 1800."
Büyükusta Williams yanıt vermekte pek gecikmedi: "Ben Finegold'un benim hakkımda ağır şeyler atıp tuttuğunu biliyorum. Adamla daha tanışmadım bile ama oynadığı satranca bakarsak, çok da hareket etmesini gerektirecek bir şeyi yok." Ardından da ekledi: "Maçın favorisi olabileceği tek yer, bir yemek yeme şampiyonası olabilir gibi duruyor. Beni bile yer herhalde."
Ben hakaretlere çok sert şekilde karşı çıkıyor olsam da, Ben ve Simon arasındaki bu komik atışma bir nebze güzel bile sayılabilir! "Korkunç" Biktor Korchnoi'un Sofia Polgar ile yaptığı yıldırım maçından sonraki yorumları pek güzel olmasa da biraz komik sayılabilir.
0:30'dan başlayarak izleyin (Video İngilizce. Korchnoi, "bu bana karşı hayatınızda ilk ve son kazanışınız olacak, üzgünüm" diyor).
Satranç tarihine geçen o kadar çok ve ünlü hakaret var ki, hepsini tek bir makaleye sığdırabilmek kesinlikle mümkün değil. Dolayısıyla da size en iyi üç tanesini seçip sunacağım. Tabii "en iyi hakaretlerin" ne demek olduğunu merak ediyor olabilirsiniz -- zira, herhangi bir hakaret, nasıl iyi bir şey olabilir ki? Tabii ki iyi değil! Ama en iyi hakareti bir anlamda kötülüklerin iyisi olarak düşünüyorum. Bir hakaret ancak komik ama çok incitici değilse bu sınıfa dahil olabilir. Böylesi bir gereklilik hakaretlerin büyük çoğunluğunu sınıflandırma dışında bırakıyor, çünkü ne olursa olsun bir hakaret... sonuçta bir insana hakaret eder!
Örneğin Büyükusta Korchnoi kızdırılıp alev alma olaylarının erbabıydı. Sofia Polgar ile aralarında yaşanan ve yukarıda aktardığımız olay, bu yarışmamızın başa güreşen adaylarından biri olabilirdi. Ama bir hanımefendiyle bu şekilde konuşmasını kabul edemeyeceğim için bu olayı anında yarışma dışında bıraktım!
Artık daha fazla söze yer bırakmadan, seçtiğim en iyi üç satranç hakaretini sizlere sunmak istiyorum.
#3: ABD Başkanı Donald Trump
10 Ekim 2016'da Pensilvanya eyaletinin Ambridge şehrinde yaptığı bir konuşmada Donald Trump şu sözleri söyledi:
Bu bir büyük satranç ustası olmak gibidir. Ve bizde onlardan hiç yok.
Bu açıklamanın zamanlaması özellikle kötüydü, çünkü daha sadece bir ay önce ABD takımı Bakü'deki Satranç Olimpiyatları'ndan altın madalyayla ayrılmıştı. Eğer kadın ve erkek tüm büyükustaları sayarsak ABD'de yaklaşık 100 tane büyükusta var. Bu ustalardan herhangi birinin ABD başkanının bu büyük hatası sebebiyle hakarete uğramış hissetmediğinden eminim. Öncelikle "büyük satranç ustası" sözü, anlatım bozukluğundan ötürü komik duyuluyor. Üstüne bir de ABD başkanı "büyük satranç ustalarının" o kadar akıllı ve eşsiz olduğunu düşünüyor ki, onların ABD'de olabilmesi bile mümkün değil. Ama kim bilir, işte yüz tanesi var!
#2: Büyükusta Siegbert Tarrasch
Fotoğraf: Wikipedia
Rakiplerine karşı iğneleyici sözleriyle tanınan Tarrasch'ın daha önceki tüm olayları aşağıda paylaştığım olayın yanında hiç kalıyor. Aron Nimzowitsch ile yaptığı karşılaşma henüz devam ederken, Dr Tarrasch yüksek sesle şöyle buyurdu:
Hayatımda daha önce hiç onuncu hamlesinde galibiyete bu kadar yakın olduğum bir maç yapmamıştım!
İşte o karşılaşmayı paylaşıyorum:
Bu hikayenin en eğlenceli kısmı da, Tarrasch'ın bu karşılaşmayı kazanamamış olması. Dahası, beraberlikle kurtulabilmesi epey şansına olmuştu, çünkü bir ara gerçekten kötü bir konumda kalmıştı!
#1: Dünya Şampiyonu Garry Kasparov
Diğer pek çok büyük oyuncu gibi Garry Kasparov'un da rakiplerine saygısızlık etmek hususunda özel bir yeteneği vardı. 2600+ puanlı oyunculara dair kötü şöhretli "satranç turistleri" tanımını ortaya çıkaran da ta kendisiydi! En üst düzey oyuncuların katıldığı bir süper turnuvaya katılımının ardından kötü satranca maruz kalmaktan şikayet etmesini de kim unutabilir ki!
Bu alışılmamış yarışmanın kazananı, aşağıda paylaştığım taşı gediğine koyan lafa veriyorum. Öncelikle, bunun Kasparov'un hakaretlerinin en hafif olanlarından birisi olması muhtemel. 2017 Dünya Kupası'ndaki skandal Büyükusta Kovalev'in giydiği şort pantolon sebebiyle ortaya çıkmıştı ve Büyükusta Nigel Short bunun üzerine şöyle bir tweet atmıştı:
My family isn't even there, but Shorts are still making headlines at the #fideworldcup
— Nigel Short (@nigelshortchess) September 10, 2017
Ailem de orada değil ama şort pantolonlar (İngilizce: shorts) yine de manşetlerde #fideworldcup
— Nigel Short (@nigelshortchess) 10 Eylül, 2017
Şimdi, işte kazananımıza geldik.
1993'te aday maçlarının finalinde Garry Kasparov'a, unvan için kendisine meydan okuyacak olan oyuncunun kim olduğu ve maçın nasıl olacağı sorulmuştu. Kasparov'un yanıtı az ve öz olmuştu:
Rakibim Short olacak, maç da kısa (İngilizce: Short) olacak.
İşin sonunda Kasparov tamamen haklı çıktı. Nigel Short o karşılaşmadan galip ayrıldı ve unvan için meydan okuyan oyuncu oldu. Kasparov-Short maçı da planlanan 24 maçın yirmincisinde sonlansa da, sonuç hiç tartışmaya mahal vermeyecek şekilde partinin başından itibaren biliniyordu, çünkü ilk dört karşılamadan Kasparov 3.5 puan elde etmişti!
Kasparov oyunun tüm kısımlarında net biçimde daha iyiydi. İşte size iyi bir örnek:
Son olarak, başka birisine hakaret etmenin kesinlikle kabul edilmeyecek bir şey olduğunu ve özellikle de asil oyunumuza leke süreceği için özellikle de satranç turnuvalarında hakaretin en çirkin şey olduğunun altını bir kere daha çizmek istiyorum. Birbirimize karşı saygılı olalım ve buradaki gibi listeleri tamamen geçmişin tozlu sayfalarında bırakalım!
