Satranç Taktikleri | 38 Tanım ve Örnek

Etiketler Taktik Çalıştırıcıda satrançta sıklıkla karşılaşılan bir ya da daha fazla (taktik tipi) sahip bulmacaları etiketlememize yardımcı olmaktadır. Bu motifleri anlamak sizlere hem Taktik Çalıştırıcıda hem de maçlarınızda taktiksel kalıpları tanımanıza yardımcı olacak!

Tanımlar ve Örnekler

f7/f2 Karelerine Saldırı:

Bu rakibinizin "en zayıf karesini" hedef alan bir taktik veya tehdittir. f7 ve f2 kareleri başlangıçta sadece Şah tarafından korunmalarından ötürü sıklıkla satranç tahtası üzerindeki en zayıf kareler olarak adlandırılmaktadır bu nedenle, bu taktikler Açılış veya Oyunortasının erken aşamalarında meydana gelir. Bu iki kritik noktanın etrafında gerçekleşen çok sayıda muhtemel atak fikirleri ve tehditleri bulunmaktadır.

Rok Atılmış Şaha Saldırı: 

Bu rok atılmış bir şaha yönelik gerçekleştirilen tüm taktikleri kapsamaktadır. Bunlar rok atılmış bir konumda etrafı çevrelen piyonların fedalarını, piyon fırtınalarını, ayrıca daha birçok muhtemel taktik temalarını içermektedir -- buradaki tek şart bu kalıbın şah kanadında ya da piyon kanadında rok atmış bir Şahın konumuna saldırıda kullanılmasıdır.

Arka Sıra Matı: 

Arka sıra matı Kalenin ya da Vezirin düşman Şahına saldırdığı ve düşman Şahı "arka sırada"(bu 1. ya da 8. yatay anlamına gelmektedir) kendi ordusu tarafından köşeye sıkıştırıldığı zaman oluşur.

Temel Matlar:

Her türlü temel mat "kalıbıdır". Bu tanım bir ya da iki hamlede mata sahip herhangi bir konuma uygulanmamaktadır, bunlar bundan ziyade Şah ve Vezir'e karşı Şah; Şah ve Kale'ye karşı Şah; iki Kale'ye karşı Şah; ve iki Fil'e karşı Şah gibi temel mat kalıbı kullanan taktiklerdir.

Boşaltma Fedaları:  

"Boşaltma Fedaları" (ya da sadece "boşaltma") ya bir kareyi, çaprazı ya da dikeyi temizlemek için kasti olarak bir taş fedası yapmaya verilen bir terimdir. Boşaltma fedalarının en sık rastlananı kritik bir çapraz açmak için yapılanlardır (örneği inceleyin). Bir at için bir kare açmak için bir piyon fedasınsa bulunmak (tıpkı e4'ten e5'e hareket eden bir piyonun e4'te bir At için yer açmak için kendini feda etmesi gibi) "konumsal" boşaltma fedası olarak da değerlendirilebilir.

Yem / Saptırma:

Satrançta bir yem kullanmak rakibin dikkatini dağıtmanın bir yoludur. Sıklıkla oyuncular tamamen başka bir hedefe odaklanmışken, rakiplerinin başka bir şey düşünmeye zorlamak için bir yem kullanabilir. Saptırma, rakibin bir taşının, mesela önemli bir kareyi koruma gibi, yapmakta olduğu görevden alı koyup, bir taşı açmaza almaya ya da bir dikey ya da çaprazı bloke etmeye yarayan bir taktiktir. Birçok yem/saptırma taktiği bir feda veya hamle zorunluluğu içerir böylece rakip yem/saptırma taktiği ile iş birliği yapmak zorunda kalır. Bunların amaçları aynıdır, bu nedenle her ikisine de aynı tema altında yer verdik. İşte yem/saptırma taktiğini içeren birer örnek:

Savunma:

Bir savunma oynamak ya da rakibin bir tehdidine karşı savunma anlamına gelir. Kişiler bir piyonu bir taş ile "savunabilir" ya da rakiplerinin mat atağı tehditlerini durdurmak için "şah kanadında savunma hamleleri" oynayabilirler. Taşlarınızı bir taş, bir kare ya da rakibinizden gelen bir tehditi kontrol etmek ya da korumak için hareket ettirdiğinizde - savunma yapıyor olursunuz. Bu terimi "profilaktik" ya da savunma yapısına sahip tüm taktikler için kullanırız. Genellikle ana amacın beraberlik olduğu ve bunu elde etmek için savunma kombinezonu içeren bulmacalar bu kategori altında etiketlenir.

Desperado (Kuduran Taş):   

Desperado taktiği bazen konuma göre bir feda olarak da değerlendirilebilir. Yapılan hamle ile askıda olan (korunmayan) bir ya da daha fazla taştan birisi bir düşman taşı alınır. Ne olursa olsun bir materyal kaybı olacağının kesin olduğu bir durumda, bu tip durumlar satrançta "pervasız" olabilme fırsatı sağlayan ender anları oluşturur ve bunu yaparken bir düşman taşını da beraberinde götürme fırsatını sunar. Bu taktik hem beyaz hem de siyah taşlar saldırı altında olduğunda sık sık ortaya çıkar. Desperado taktiği bir tip Zwischenzug taktiği olarak da değerlendirilebilir (detaylar için aşağıdaki Zwischenzug başlığını inceleyiniz).

Açarak Saldırı/Şah:  

Bir taşı oynarken, saldırı yapan diğer bir taşın önünü açarak bir tehdit oluşturmaya (ya şah mat ya da materyal). Açarak şah da aynı şey ancak burada önü açılan taş direkt olarak düşman Şah'a saldırıyor, bu nedenle burada aynı zamanda şah çekme de oluyor. Saldırı yapan taşın önünden çekilen taş da başka bir taşa saldırıyorsa, buna da açarak "çifte" saldırı/şah denilebilir.

Çifte Şah:

Düşman Şaha aynı hamlede iki farklı taş ile şah çekmek oldukça güçlü bir oyun göstergesi! Her iki tehditi de aynı aynı anda bloke edemeyen ya da bu taşları aynı anda alamayan Şah her zaman mutlaka güvenli bir kareye gitmek zorundadır.

Geçerken Alma (En Passant):

Fransızca adı ile en passant  ya da geçerken alma, saldırgan piyonun yanındaki ilk hamlesini iki kare ilerleyerek yapan bir piyonu almasıyla gerçekleştirilen özel bir piyon saldırısıdır.

En Passant sıklıkla çifte ya da açarak saldırı gibi taktiksel temalar barındırmaktadır.

Oyunsonu Taktiği:

Oyunsonunda gerçekleştirilen taktiklere denir. Oyunsonu oyunun son bölümüdür ve genellikle taşların çoğunun, özellikle de Vezirlerin, değişiminden sonra başladığına inanılır. 

Kalite Fedası:  

Bu daha iyi bir şey elde etmek için gerçekleştirilen materyal fedasına ("feda" başlığını inceleyin) denmektedir. "Kalite fedası" terimi özel olarak daha az değerdeki bir taş için (bir At ya da Fil) bir Kale feda etmek ile alakalıdır ve bu genellikle zorunlu hamle serilerine giden yolda gerekli aşamalardan yalnızca biridir.

Çatal / Çifte Saldırı:  

Çifte saldırı aynı anda iki şeye birden saldırma ya da tehdit etmektir. Çifte saldırının avantajı tek hamle ile iki şeyi birden savunmanın oldukça zor olmasıdır. Tek bir birim, genellikle bir At, Vezir ya da piyon) tarafından gerçekleştirilen çifte saldırı için çatal terimini kullanıyoruz.

Askıda Taş:

"Askıda" terimi satrançta "savunmasız" ya da "boşta" demenin başka bir yoludur. Basit bir şekilde savunmasız taşları almayı ya da onları ortaya çıkarmayı içeren taktikler bu kategori altında yer alır. Bu taktik temasında oyuncular, bir ya da daha fazla hedefin savunmasız olduğu bir çifte saldırıya giden bir zorunlu kombinezon kullanmayı da göz önünde bulundurabilirler.

Yol Kesme:

Bir taşı, saldırı yapan taşlardan en az bir tanesi rakibin taşı olan iki saldıran taşın arasına sürmektir. Bazen bir taş iki saldıran taşın yolunu keser ve böylece kafa karışıklığı ile beraber sıklıkla o taşlara aşırı yüklenme ("aşırı yüklenme" başlığını inceleyin) yaratır.

Bir Hamlede Mat:  

Bir hamlede mat içerek herhangi bir bulmaca/konumdur.

İki Hamlede Mat:  

İki hamlede mat ile sonuçlanan herhangi bir bulmaca/konumdur.

Üç ve Üzeri Hamlede Mat:   

Üç ya da daha fazla sayıda hamlede mat ile sonuçlanan herhangi bir bulmaca/konumdur.

Mat Ağı:

Şahın köşeye sıkıştığı ve yakında mat olacağı konumdur. Satranç tahtası üzerinde şahın bağlı olduğu alan sıklıkla gittikçe daha da dar hale gelen bir "ağ" gibidir. Bir oyuncu düşman şahın kaçış yollarını, genellikle sessiz, şah çekmeyen hamleler ile keserek bir mat ağı yaratabilir -- ancak ağ bir kez yaratıldığında art arda gerçekleştirilen zorunlu hamle dizileri kaçınılmaz bir şekilde mata yol açacaktır.

Aşırı Yüklenme: 

Bir taşın yapması gerken çok şey olmasına "aşırı yüklenme" adı veriliyor. Örneğin, hem Vezire çıkmak isteyen bir geçer piyonu durduran hem de matı engelleyen bir file aşırı yüklenme yapılmıştır. Bir tehdidi uygulamak sureti ile (örneğin, piyonu vezir çıkmak) rakip aşırı çalışan filin yerini terketmeye zorlayabilir ve böylece mat tehdidinin başarıya ulaşmasına olanak sağlar.

Piyon Terfisi:

Piyonu terfi ettirmeyi içeren bir taktiktir. Bu taktik sıklıkla, tamamı piyon terfisi hedefine ilerleyen daha farklı taktikleri içerebilir. Bu tip taktiklerde piyon genellikle karar alıcı bir sonuca yol açar ("düşük terfi" başlığını da inceleyin).

Sürekli Şah:

Bir oyuncunun rakibinin Şahına sonsuza kadar şah çekebilmesi ancak mat edememesi durumudur. Sürekli şah bir tip berabere konumudur. Sürekli şah olduğunda, oyuncular genellikle ya beraberede anlaşır, ya da aynı konumun üç kez oluşması sonucu "Üçlü Konum Tekrarı" kuralı nedeniyle maç berabere sonuçlanır. 

Açmaz:

Bir taş arkasında yer alan daha önemli bir taşı alınmaktan koruduğu/bloke ettiği için hareket edemediğinde, o taş "açmazdadır". Açmaza yol açan taş,  rakibin değerli taşlarından birini hedef alan, rakibin daha az değerde olan bir taşının Kale, Vezir veya Filin daha değerli bir taşa saldırmasını engelleyen uzun menzilli bir taştır (Kale, Vezir ya da Fil). Mutlak açmaz, bir taşın Şahı korumasıyla oluşur, bu nedenle mutlak açmazda olan taşın hareket etmesi tamamen kurallara aykırıdır.

Vezir Fedası:

Daha değerli bir şey elde etme özel amacı nedeniyle bir Vezir fedası yapmaktır ("feda" başlığını inceleyin). Sıklıkla, bir Vezir Fedası rakip şahı mat etme girişiminde ya da kombinezonun sonunda materyal kazanımının sadece bir parçasıdır.

Savunan Taşı Ortadan Kaldırmak:

Daha büyük bir amacın (genellikle mat ya da fazla sayıda materyal kazanma gibi bir amaca) ulaşılmasını engelleyen kritik bir savunma yapan bir taşı ortadan kaldırmaya yönelik bir taktiktir. Savunan taşı ortadan kaldırmak isteyen bir otuncu amacına ulaşmanın yıkıcı bir yolunu aramaktadır.

Taş Fedası:

Karşılığında bir şey elde etmek için materyalden vazgeçme eylemidir (puan kaybeden bir taş değişimi yapmak ya da bir piyon kaybetmek gibi). Örneğin, bir oyuncu rakibini mat edebileceği için Atına bir kare açmak için Vezirini feda edebilir. Aynı zamanda bir oyuncu, taş gelişimi için zaman kazanmak ya da rakip Şahın piyon sığınağını parçalamak için bir taş feda etmek gibi, daha stratejik fedalarda da bulunabilir.

Sadeleştirme:  

Sadeleştirme taktiği bir avantajı daha kolay kazanan bir konuma çeviren zorunlu hamle dizileridir. Bir oyuncu kazanan bir konumu iyi bir teknik hareketi olarak sadeleştirmeye çalışır, bu da bir avantajı zafere çevirme yeteneğidir.

Şiş:

Değerli bir taşı (Şah veya Vezir gibi) tehdit eden ve o taşın uzaklaşmasını sağlayarak ardında yer alan daha az değerli bir taşı alma imkanı yaratan bir hamledir. Şiş açmazın birçok yönden tersidir çünkü şişte daha değerli olan taş önde yer almaktadır( "Açmaz" konusunu inceleyin).

Boğmaca Matı: 

Kaçış yolları kendi taşları tarafından kapatılmış düşman şahının bir At taradından mat olmasıdır. Rakibin atı şah çekerken, iahın kendi taşları hareketini engeller. Boğmaca matın sadece Şahın etrafı kendi taşlarıyla çevrili olduğunda gerçekleşebilir yani burada rakibin diğer taşları direkt olarak Şahın yanındaki karelerde değildir; işte bu nedenle sadece At Boğmaca Matı yapabilir.

Pat:

Hamle sırası kendisinde olan oyuncunun şah çekiş altında olmayıp herhangi bir taşı tarafından yapılabilecek kurallara uygun hamlesinin olmaması durumudur. Pat bir tür beraberedir. Bir pat taktiği, kayıp ya da tercih edilmeyen bir konumda bulmacanın amacının pat yapmayı zorlamak olduğu durumlarda oluşur. 

Surattan Mat:

Surattan mat bir Vezirin mat etmek için direkt olarak rakip şahın karşısına geçmesi ve bu sırada başka bir taştan destek (koruma) almasıyla oluşan basit bir mattır. Veziri destekleyen bu taş bir piyon, At, Fil ya da Şah olabilir.

Hapsolan Taş:

Bir taşın yapabileceği hamle kalmadığında ya da en azından materyal kaybını engelleyecek hamlesi kalmadığında ortaya çıkar. Sıklıkla, taşlar art arda gerçekleştirilen zorunlu hamlelerin sonunda hapsolur.

Düşük Terfi:

Bir piyonu Vezirden daha düşük bir taşa (başka bir deyişle, bir piyonu bir Ata, Kaleye ya da File terfi etmeye) terfi etmeye ("piyon terfisi" başlığını inceleyin) düşük terfi denir. Vezirin en güçlü taş olması nedeniyle, oyuncular neredeyse her zaman piyonlarını Vezire terfi etmeyi seçerler. Düşük terfi taktiği oyuncunun Vezir dışında daha güçsüz bir taşa ihtiyaç duyduğu özel nedenler olduğunda meydana gelir (hareketi Vezirin hareket kabiliyeti tarafından yansıtılmayan tek taş olmasından ötürü neredeyse her zaman At).

Zayıf Şah:  

Konum/bulmacalarda rakibin Şahının korunmasız konumundan ortaya çıkan taktiklerdir. "Zayıf" bir Şahın konumu sıklıkla Şahın bir tür "mat ağına" konulmasına yol açabilir.

Değirmen:

Tekrar eden açarak şahın ("açarak saldırı/şah" başlığını inceleyin) bir taşın birden fazla rakip taşını almasına izin vermesiyle oluşan nadir bir taktik.

X Işını Saldırısı:

Satrançta bir x-ışını saldırısı taktiği uzun menzilli taşlarınızdan birinin (Kale, Fil ya da Vezir) rakibinizin taşlarından birinin "içinden" direkt olmayan bir şekilde saldırması/tehdit etmesi veya ardından savunmasıdır. Bir x-ışını taktiği sıklıkla arka sıra matı teması ile birlikte oluşur.

Zugzwang:

Zugzwang "hamle yapma zorunluluğu" olarak tercüme edilebilen Almanca bir sözcüktür. Bu bir oyuncunun yapacağı her hamlenin onun oyunu kaybetmesine yol açan(ya da en azından konumunu önemli şekilde kötüleştiren) bir durumdur.

Zwischenzug:

Zwischenzug "ara hamle" anlamına gelen Almanca bir sözcüktür. Sıklıkla art arda oynanan zorunlu bit hamle serisinin arasına yerleştirilen beklenmedik bir hamledir. Zwischenzug genel olarak bu serinin sonucunu değiştirir. Bir "desperado [kuduran taş]"zwischenzug taktiğinin güçlü bir örneğidir.

Şimdi sıra sizde! Bulmacalarımızdaki 3 farklı modda (Puanlı, Öğrenim ve Hücum) öğrendiklerinizi pekiştirin. İyi eğlenceler!