Yalnız Fil Matı

Yakın zaman önce yayınlanan, "Yalnız At Matı,"  isimli makalemde, çok ender rastlanan ve kazanan tarafın bir atla beraber erler haricinde tahtada bir taşının olmadığı bir konumda yapılan şah mattan bahsetmiştim. Böyle konumlar gerçekten de o kadar ender ki, kullandığım örnekler, ya derlenmiş çalışmalar veya tanınmayan oyuncular tarafından oynanmış konumlardı. 

Dolayısıyla, yalnız bir fille yapılan şah matlar üzerine yazmaya hazırlandığım sonraki makalede, daha da az örnek olmasını bekliyordum. Hakikaten de, at bir karmaşık bir taş ve çok kötü tanınan boğmaca matı hemen aklınıza geliyor, ama fillerde durum nasıl?

Benim için oldukça şaşırtıcı bir biçimde, kuvvetli satranç oyuncuları arasında oynanan pek çok oyunda yalnız bir fille mat yapıldığını veya yapılabilmiş olabileceğini gördüm! Bunun iyi (biraz saçma da olsa) bir örneği de dünya şampiyonunun yakın zaman önce yaptığı maçtı. 

Muhtemelen "Neler oluyor? Carlsen neden maçı terk ediyor ve bu pozisyonun yalnız fil matıyla alakası ne?" gibi sorular aklınızdan geçiyordur.   

Eğer aklınızdan geçenler bunlarsa, yalnız değilsiniz. Maçın sonucu canlı bağlantıdan aktarıldığında büyük bir karmaşa oldu. Oysa açıklaması çok kolay ve biraz da üzücü. Bu bir yıldırım maçıydı ve Magnus Carlsen zamandan kaybetti. Kurallara göre, zaman sınırınızı aşarsanız ve rakibiniz de geçerli bir mat konumunu tahta üzerinde ortaya koyabilirse (sizin de büyük hatalar yapmanızı gerektirecek olması sorun değil), bu, maçı kaybettiğiniz anlamına geliyor.

Görebildiğiniz üzere, burada bir şah mat mümkün, örneğin: 

Bu biraz da saçma örneği saymazsak, "yalnız fil şah matı" sözünü duyan belli bir tecrübe sahibi her satranç oyuncusunun aklına ilk gelen, ismini ünlü çalışmadan alan Troitsky matıdır. Kendi başınıza çözmeye çalışın; hoşunuza gideceğine eminim! 

Bunun haricinde de yalnız filin şah mat yapabildiği pek çok çalışma konumu bulunmakta, ama peki gerçek turnuva satrancından durum ne? Doğruyu söylemek gerekirse, ben böyle bir matın gerçekleştiğini sadece bir kere, şeytani bir planın parçası olarak gördüm. Bir sonraki diyagrama bakın: Beyazlar beraberliğe giden en hızlı yol olarak gördüğü h3 erini alıyor. Siyahlar için güzel bir galibiyet yolu bulabilir misiniz?

Tuzaklardan bahsederken, satranç sihirbazının kurguladığı oyunu kim unutabilir? Tal Ae7'yi hediye ediyor. Alınabilir mi? Büyük Usta Geller hediyeyi reddetmeyi tercih etti ve sonunda maçı kazanan oldu:

Geller atı alsaydı neler olacağını kendiniz bulmaya çalışın.

Satranç tarihi, aşağıdaki maçta gerçekleşen şah matı da muhtemelen hatırlayacaktır:

Yaklaşık 100 yıl sonra oynanan bu maçta Siyahlar mat konumu tahtada oluşmadan az önce maçı terk etti.

Siz herhangi bir rakibinizi yalnızca bir fille mat etmiş miydiniz?